Κεντρικό θέμα συζήτησης σε όλο τον κόσμο τις τελευταίες μέρες αποτελούν, «οι οικονομικές επιπτώσεις του νέου κορωνοϊού (2019-nCoV)» στην παγκόσμια κοινότητα. Το πόσο σημαντικές θα είναι αυτές, θα εξαρτηθούν από τρείς παράγοντες τη διάρκεια, την ένταση και τον βαθμό εξάπλωσης της νόσου. Όπως είναι φυσικό είναι ιδιαίτερα δύσκολο, οι παραπάνω παράγοντες να προβλεφθούν και να ποσοτικοποιηθούν, ενισχύοντας έτσι την οικονομική αβεβαιότητα στις αγορές.
του Χρήστου Κουπελίδη*
Αν υποθέσουμε ότι τα πράγματα αρχίζουν να ομαλοποιούνται αρχές του καλοκαιριού, τότε υπολογίσουμε (με τις παρούσες συνθήκες), το ΑΕΠ στις μεγαλύτερες βιομηχανικές χώρες του κόσμου να μειωθεί μεταξύ 10% και 20% το πρώτο εξάμηνο του 2020 και λογικά να ανακάμψει σημαντικά το δεύτερο εξάμηνο. Ο ρυθμός μεταβολής του παγκόσμιου ΑΕΠ σε ετήσια βάση θα είναι σύμφωνα με όλες τις εκτιμήσεις αρνητικός, και θα κυμανθεί μεταξύ 0% και -3% για το σύνολο του έτους.
Η βασική πρόβλεψη της Fitch Ratings (Απρ. ‘20) μιλά για μια βαθιά παγκόσμια ύφεση το 2020 και αναμένει ότι η παγκόσμια οικονομική δραστηριότητα θα μειωθεί κατά 1,9% το 2020, με το ΑΕΠ των ΗΠΑ, της ευρωζώνης και του Ηνωμένου Βασιλείου να μειώνεται κατά 3,3%, 4,2% και 3,9% αντίστοιχα.
Η ανάκαμψη της Κίνας το πρώτο τρίμηνο θα περιοριστεί σημαντικά από την παγκόσμια ύφεση με την ετήσια άνοδο να είναι κάτω από το 2%. Έτσι εκτιμά πως τα lockdowns θα μπορούσαν να μειώσουν το ΑΕΠ σε ολόκληρη την ΕΕ και τις ΗΠΑ κατά 7%-8% ή 28%-30% στο β’ τρίμηνο, σε σχέση με το αντίστοιχο περυσινό διάστημα, ανάλογα με το πόσο μικρή ή μεγάλη θα είναι η διάρκειά τους. Χαρακτηριστικά αναφέρει πως « πρόκειται για μια άνευ προηγουμένου πτώση εν καιρώ ειρήνης».
Παράπλευρες αλλά σημαντικές απώλειες θα έχουν το σύνολο των χωρών του κόσμου όπως: η αύξηση της ανεργίας, του δημόσιο χρέος και των δημοσιονομικών ελλειμμάτων. Σχεδόν βέβαιο είναι ότι επιχειρήσεις θα βρεθούν στα όρια της χρεοκοπίας και πιθανό κάποιες να χρεοκοπήσουν ή άλλες να κρατικοποιηθούν, ενώ νοικοκυριά να καταστούν υπερδανεισμένα. Ανάμεσα στους μεγάλους χαμένους της τρέχουσας κρίσης φαίνεται να είναι το διεθνές εμπόριο, ο τουρισμός, οι αερομεταφορές και η ναυτιλία.
Είναι εύλογο να αναμένει κανείς ότι η ζημιά για την ελληνική οικονομία (λόγω υψηλής εξάρτησης από τον τουρισμό, τις μεταφορές, την εσωτερική ζήτηση, κλπ) θα είναι σοβαρή. Τα όσα συμβαίνουν στις ευρωπαϊκές χώρες σχετικά με τις άμεσες συνέπειες του κοροναϊού στον πληθυσμό, θα έχουν άμεσες επιπτώσεις σε βασικούς τομείς της ελληνικής οικονομίας.
Σύμφωνα με το πιθανό σενάριο, η αποκλιμάκωση των μέτρων κοινωνικού περιορισμού να ξεκινήσουν στο πρώτο δεκαήμερο του Μαΐου, θα πρέπει να περιμένουμε στην Ελληνική οικονομία:
Μείωση του ΑΕΠ από -8% με -10% που σημαίνει υποχώρηση στα 179,4 με 175 δις δηλαδή στα επίπεδα που βρισκόταν το 2016. Για το 2021 ο ρυθμός αύξησης της ελληνικής οικονομίας εκτιμάται σε 4% δηλαδή στα 186 με 182 δισ..
Στο β΄ τρίμηνο του 2020 η συρρίκνωση του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος μπορεί να φθάσει στο -20% λόγω των περιοριστικών μέτρων που πήρε η Ελληνική Κυβέρνηση. Σημαντική θα είναι η αύξηση της ανεργίας που μπορεί να προσεγγίσει το 1 εκατ. από 750 χιλ.
Το ελληνικό χρέος θα αυξηθεί αλλά οι κίνδυνοι δεν είναι υψηλοί λόγω του μοντέλου εξυπηρέτησης του και της σύνθεσης του. Ακόμη όμως και με την παραδοχή ότι το χρέος δεν θα αυξηθεί, η σχέση χρέους προς ΑΕΠ το 2020 πιθανό να τη δούμε να ανέρχεται πάνω από το 205% .
Σημαντικές επιπτώσεις στον τουρισμό και τις μεταφορές. Ο τουρισμός ο οποίος συνέβαλε τα μέγιστα στην ελληνική οικονομία τα τελευταία χρόνια, θα δεχτεί ισχυρή πίεση, αν τα μέτρα απαγόρευσης μετακίνησης πολιτών συνεχιστούν και τους πρώτους μήνες του καλοκαιριού. Δεν πρέπει να μας διαφεύγει της προσοχής ότι ο ελληνικός τουρισμός εισέφερε το 2019 το 13% στο ΑΕΠ (25 δις). Με έναν πολλαπλασιαστή της τάξης 2,3 (δηλ. τα περιφερειακά επαγγέλματα όπως εστιατόρια, διασκέδαση, κρουαζιέρες κ.α.) πλησιάζει το 30% ( 58 δις). Μια κάμψη του τουρισμού (στο καλό σενάριο ) κατά 50%, σε σχέση το 2019 σημαίνει ότι θα χαθούν περίπου 23 δισ..
Πλήγμα σε σημαντικό βαθμό στις εξαγωγές. Κορυφαίοι παράγοντες προεξοφλούν ήδη ισχυρές επιπτώσεις στον τομέα των εξαγωγών από την μεγάλη συρρίκνωση της ζήτησης σε χώρες – πελάτες των ελληνικών προϊόντων. Η επιβράδυνση των οικονομιών χώρων όπως η Ιταλία και Τουρκία θα επηρεάσει επίσης άμεσα το εμπορικό ισοζύγιο για σειρά αγαθών. Ήδη, οι εξαγωγές μας θίγονται από το κλείσιμο των συνόρων με την Ιταλία, τον νούμερο ένα πελάτη μας. Να σημειώσουμε πως πέρυσι οι ελληνικές εξαγωγές στην ιταλική αγορά ανήλθαν σε 3,63 δισ. ευρώ, καταλαμβάνοντας πάνω από το 10% της συνολικής αξίας των ελληνικών εξαγωγών.
Εντονότερο πρόβλημα θα αντιμετωπίσει η Ναυτιλία λόγω μείωσης της παγκόσμιας ζήτησης και ναύλων. Στην ποντοπόρο ναυτιλία, που φέρνει περίπου 13 δις. ευρώ ετησίως σε ξένο συνάλλαγμα καλύπτοντας μαζί με τον τουρισμό το έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών, το χτύπημα θα είναι σοβαρότατο και μεγάλο. Οι ναύλοι έχουν υποχωρήσει σε χαμηλά πολλών ετών. Οι δε καθυστερήσεις στη διεκπεραίωση επισκευών στα κινεζικά ναυπηγεία προσθέτουν μεγαλύτερο οικονομικό βάρος στις ναυτιλιακές που έχουν τα καράβια τους εκτός αγοράς. Ο δείκτης-βαρόμετρο της αγοράς μεταφοράς χύδην ξηρού φορτίου Baltic Dry Index βρίσκεται πολύ κοντά στα ιστορικά χαμηλά όλων των εποχών.
Σημαντικές επιπτώσεις στη βιομηχανία λόγω των διαταραχών στις διεθνείς εφοδιαστικές αλυσίδες. Επίσης θα αντιμετωπίσει θέμα επάρκειας εισαγόμενων πρώτων υλών και μειωμένων εξαγωγών, λόγω επιβράδυνσης της οικονομικής δραστηριότητας διεθνώς. Προβλήματα και στην εργασία, όσον αφορά στη λειτουργία των επιχειρήσεων και την παρουσία των εργαζομένων. Πρέπει να επιδειχθεί ευελιξία από τους εργαζόμενους και τους εργοδότες, για να μην χαθούν θέσεις εργασίας.
Βαθύτερη επίδραση στην κατανάλωση και τις επενδύσεις με σημαντική επιδείνωση των προσδοκιών και του οικονομικού κλίματος. Οι επενδυτές που δυνητικά θα επένδυαν στην Ελλάδα το 2020, μετά το ξέσπασμα της κρίσης αναμένεται να αναβάλλουν τα πιθανά επενδυτικά τους σχέδια μέχρι να αποκατασταθεί ισορροπία η σε παγκόσμιο επίπεδο.
Υψηλότερες δημόσιες και ιδιωτικές δαπάνες στην πρόληψη της διάδοσης του ιού, για ιατρική περίθαλψη και την αντιμετώπιση του φαινομένου. Μεγαλύτερη απειλή αποτελεί, η απώλεια δημοσιονομικών εσόδων που προέρχεται από την μετάθεση πληρωμής στο μέλλον με κυβερνητικές αποφάσεις, φοροδιαφυγής και φοροαποφυγής που είναι συχνά φαινόμενα σε περιόδους κρίσης, καθώς και διαφόρων επιδομάτων κοινωνικής στήριξης (πχ ανεργίας).
Τέλος σημαντικό πρόβλημα θα είναι η διαχείριση των μη εξυπηρετούντων δάνειων η οποία θα γίνει δυσκολότερη σε μια σχεδόν βέβαιη άνοδο του κόστους χρηματοδότησης. Το ελληνικό τραπεζικό σύστημα είναι ιδιαίτερα ευάλωτο έχοντας το υψηλότερο ποσοστό δανειακών επισφαλειών στην Ευρωζώνη, παρά τις όποιες βελτιώσεις των τελευταίων ετών. Με αρνητική την εγχώρια αποταμίευση νοικοκυριών και τις ιδιωτικές επενδύσεις ως προς το ΑΕΠ να παραμένουν στο χαμηλότερο επίπεδο στην Ευρωζώνη, είναι εξαιρετικά δύσκολο να χρηματοδοτήσει νέες – αναπτυξιακές επενδύσεις χωρίς την εισροή- στήριξη ξένων κεφαλαίων.
Την επομένη της κρίσης όλος ο κόσμος θα βρεθεί μπροστά σε νέα οικονομικά και κοινωνικά δεδομένα. Αυτονόητο είναι ότι θα χρειαστούν μήνες πριν επανέλθουμε σε μία πιο φυσιολογική οικονομική και κοινωνική ζωή. Η κρίση είναι ευκαιρία να μας φέρει αντιμέτωπους με το προφανές που δεν είναι άλλο από τον εκσυγχρονισμό του κράτους και τον μετασχηματισμό όλων των δόμων και συντελεστών (δημόσιου και ιδιωτικού τομέα) της ελληνικής οικονομίας. Είναι μοναδική ευκαιρία οι κυβερνώντες να πείσουν τους πολίτες να δεχθούν αλλαγές.
Το μονό βέβαιο είναι, ότι όλα θα είναι διαφορετικά την επομένη της «κρίσης» και όπως ανέφερε ο σύγχρονος Έλληνας φιλόσοφος Στέλιος Ράμφος σε πρόσφατη συνέντευξη του «… θεωρώ ότι μέσα σε αυτή τη γενική δυστυχία υπάρχουν εξαιρετικές ευκαιρίες….»
*Ο Χρήστος Κουπελίδης είναι Οικονομολόγος-Σύμβουλος Επιχειρήσεων. COO της Products & Investment I Business Management Consulting. Πρώην Διευθυντικό Στέλεχος του Χρηματιστηρίου Αθηνών.
