Μήνυμα προς την Αγκυρα για τη διαδικασία ίων διερευνητικών συνομιλιών στέλνει ο υπουργός Εξωτερικών, Νίκος Δένδιας, δύο ημέρες πριν από τη συνάντηση των διπλωματικών αποστολών Ελλάδας και Τουρκίας στην Κωνσταντινούπολη. Στη συνέντευξή του στην «Εφημερίδα των Συντακτών» και τον Μπάμπη Αγρολάμπο, τονίζει ότι «προσερχόμαστε με καλή πίστη στις διερευνητικές επαφές και ελπίζουμε ότι και η τουρκική πλευρά θα προσέλθει με αντίστοιχο πνεύμα». Παράλληλα όμως διευκρινίζει ότι οι διερευνητικές δεν έχουν «μυθική διάσταση» και ξεκαθαρίζει προς κάθε κατεύθυνση ότι «το ζήτημα των ενδεχόμενων μελλοντικών διαπραγματεύσεων θα είναι η οριοθέτηση της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης και της υφαλοκρηπίδας στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο στη βάση του Διεθνούς Δικαίου και πώς μπορεί να επιτευχθεί».
Ο υπουργός αναφέρεται και στην επέκταση των χωρικών υδάτων υπογραμμίζοντας ότι ο νόμος που ψηφίστηκε για το Ιόνιο είναι «συλλογική πράξη ιστορικής σημασίας, τόσο για τον συμβολισμό της όσο και για το έμπρακτο θετικό αποτύπωμα στην κατοχύρωση των εθνικών μας δικαιωμάτων» και διαμηνύει ότι «διατηρούμε το αναφαίρετο δικαίωμα να επεκτείνουμε τα χωρικά μας ύδατα στα 12 ναυτικά μίλια, οπουδήποτε και οποτεδήποτε, όταν κριθεί σκόπιμο». Ο Ν. Δένδιας απαντά και στην έμμεση πρόσκληση του Μ. Τσαβούσογλου για συνάντηση, επισημαίνοντας ότι τους συνδέει μακρά φιλία, αλλά «συνάντηση θα υπάρξει όταν το επιτρέψουν οι συνθήκες και υπάρξει το κατάλληλο κλίμα που θα επιτρέψει σε μια τέτοια συνάντηση να είναι εποικοδομητική». Υπενθυμίζει δε τι έγινε μετά την τελευταία συνάντησή τους στην Μπρατισλάβα, με την έξοδο του «Ορούτς Ρέις».
Ο υπουργός Εξωτερικών μιλάει και για τις σχέσεις με τις ΗΠΑ μετά την ανάληψη της διοίκησης από την κυβέρνηση Μπάιντεν και δηλώνει ότι προσβλέπει σε συνάντηση με τον νέο επικεφαλής της αμερικανικής διπλωματίας Αντ. Μπλίνκεν. Για το Κυπριακό τονίζει ότι το πλαίσιο επίλυσης είναι ένα και γνωστό: διζωνική, δικοινοτική ομοσπονδία.
Για το προσφυγικό επισημαίνει ότι η Τουρκία δεν εκπληρώνει ικανοποιητικά καμία από τις υποχρεώσεις που έχει αναλάβει και διαμηνύει ότι «δεν τίθεται θέμα επικαιροποίησης ή τροποποίησης της κοινής δήλωσης Ε.Ε.-Τουρκίας του Μαρτίου του 2016», προσθέτοντας ότι «μια τέτοια συζήτηση θα άνοιγε τον ασκό του Αιόλου».
Κύριε Δένδια, η Βουλή πριν από λίγες ημέρες ψήφισε τον νόμο για την επέκταση των χωρικών υδάτων στο Ιόνιο στα 12 ναυτικά μίλια. Τι σημαίνει αυτή η πράξη και ποια θα είναι η συνέχεια;
Θεωρώ όχι ήταν μεγάλη τιμή για εμένα να εισηγηθώ στην Εθνική Αντιπροσωπεία, εξ ονόματος της κυβέρνησης Μητσοτάκη, την ψήφιση του νόμου με τον οποίο επεκτείνεται η Ελλάδα κατά τουλάχιστον 10.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα, ενώ αν συνυπολογίσουμε και το κλείσιμο των κόλπων, τότε η επέκταση υπερβαίνει τα 13.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα. Αλλά θα μου επιτρέψετε να υπογραμμίσω ότι η ψήφιση του εν λόγω νόμου αποτελεί συλλογική πράξη ιστορικής σημασίας. Τόσο όσον αφορά τον συμβολισμό της όσο και το έμπρακτο θετικό αποτύπωμα στην κατοχύρωση των εθνικών μας δικαιωμάτων. Τα όρια της Ελλάδας μεγαλώνουν. Και μεγαλώνουν με ειρηνικό τρόπο, σε εφαρμογή του Διεθνούς Δικαίου, με ό,τι αυτό ενέχει.
Η κυβέρνηση, όχι μόνον ανήγγειλε ότι θα επεκτείνει την αιγιαλίτιδα ζώνη, αλλά και το έπραξε. Επί δεκαετίες, η Ελλάδα δήλωνε ότι έχει το δικαίωμα αυτό και επιφυλασσόταν να το ασκήσει, αλλά μέχρι τώρα δεν το είχε υλοποιήσει. Πλέον, η επέκταση είναι γεγονός. Οπως έχω αναφέρει και στο παρελθόν, έχουμε ξεκινήσει την τεχνική επεξεργασία προκειμένου να είμαστε έτοιμοι να προχωρήσουμε στην επέκταση των χωρικών υδάτων και σε άλλες περιοχές της επικράτειας. Διατηρούμε το αναφαίρετο δικαίωμα να επεκτείνουμε τα χωρικά μας ύδατα στα 12 ναυτικά μίλια, οπουδήποτε και οποτεδήποτε, όταν κριθεί σκόπιμο.
Στο σημείο αυτό, θέλω να υπογραμμίσω τη θετική στάση της συντριπτικής πλειοψηφίας των κοινοβουλευτικών κομμάτων της αντιπολίτευσης, που υπερψήφισαν το εν λόγω νομοσχέδιο. Και το γεγονός ότι κανένας βουλευτής δεν το καταψήφισε. Δράττομαι της ευκαιρίας για να εκφράσω, για ακόμα μία φορά, τις ευχαριστίες μου προς τους συναδέλφους βουλευτές, καθώς η υιοθέτηση του νομοσχεδίου πραγματοποιήθηκε σε κλίμα εθνικής ομοψυχίας και ως επί το πλείστον αποφεύχθηκαν οι ανούσιες αντεγκλήσεις και μικροκομματικοί υπολογισμοί. Αποδεικνύοντας έμπρακτα ότι μπορεί να επιτευχθεί η εθνική ενότητα έναντι των μεγάλων προκλήσεων ασφάλειας που αντιμετωπίζει η χώρα Οπως είπε ο πρωθυπουργός, διευρύνθηκε το πλαίσιο της εθνικής ομοψυχίας.
Εχετε μια ασφαλή εικόνα ως προς τη διαδικασία και το πλαίσιο διεξαγωγής των διερευνητικών συνομιλιών με την Τουρκία; Μπορεί να διαρκέσουν επ’ αόριστον, όπως ο κύκλος που διακόπηκε το 2016, ή αυτή τη φορά συζητείται και χρονοδιάγραμμα; Και τι γίνεται στην περίπτωση που η τουρκική αντιπροσωπεία βάλει θέματα αποστρατιωτικοποίησης των νησιών, αλλαγής των ορίων ευθύνης έρευνας και διάσωσης στο Αιγαίο, γκρίζων ζωνών ή ό,τι άλλο κρίνει πως εξυπηρετεί τα σχέδιά της;
Εχουν περάσει σχεδόν πέντε χρόνια από τον τελευταίο γύρο των διερευνητικών επαφών, οι οποίες σταμάτησαν [με τουρκική υπαιτιότητα] τον Μάρτιο του 2016. Για τον λόγο αυτό έχουν πάρει –θα μου επιτρέψετε να χρησιμοποιήσω αυτή την έκφραση- μια «μυθική διάσταση». Είμαι από τη φύση μου ρεαλιστής. Θα ήθελα λοιπόν να υπογραμμίσω τι δεν είναι οι διερευνητικές: Δεν είναι διαπραγματεύσεις. Σκοπός των επαφών είναι να διερευνηθούν σημεία σύγκλισης για ενδεχόμενες μελλοντικές διαπραγματεύσεις επί ενός και μόνο ζητήματος.
Οι εν λόγω επαφές είναι, επίσης, άτυπες. Δεν τηρούνται πρακτικά και καμία πλευρά δεν αναλαμβάνει υποχρεώσεις και δεσμεύσεις.
Θέλω να είμαι ξεκάθαρος: το ζήτημα των ενδεχόμενων μελλοντικών διαπραγματεύσεων θα είναι η οριοθέτηση της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης και της υφαλοκρηπίδας στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο, στη βάση του Διεθνούς Δικαίου και πώς μπορεί να επιτευχθεί. Εφόσον δεν υπάρξει συμφωνία σε διαπραγματεύσεις, που τυχόν ακολουθήσουν τις διερευνητικές, οι δύο πλευρές θα πρέπει να συμφωνήσουν σε κείμενο συνυποσχετικού που θα υποβληθεί στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης.
Θέλω να επισημάνω, επίσης, ότι στις διερευνητικές δεν συζητείται θέμα αποστρατιωτικοποίησης των νησιών. Δεν συζητείται θέμα που αφορά την εθνική κυριαρχία.
Εμείς προσερχόμαστε καλή τη πίστει σας επαφές αυτές. Με εποικοδομητικό πνεύμα Και, κυρίως, δεν προκαλούμε. Δεν επιθυμούμε την κλιμάκωση. Ούτε προσπαθούμε να δυναμιτίσουμε τις διερευνητικές με τον έναν ή τον άλλον τρόπο. Αντιθέτως, ευελπιστούμε ότι οι επαφές αυτές θα οδηγήσουν σε αποκλιμάκωση. Αυτό, εξάλλου, έχει υπογραμμίσει και το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο τον περασμένο Δεκέμβριο, όταν αναφερόταν στην «ομαλή συνέχιση» των διερευνητικών επαφών.
Ελπίζω ότι και η τουρκική πλευρά θα προσέλθει στις επαφές αυτές με αντίστοιχο πνεύμα
Οσον αφορά το χρονοδιάγραμμα, θα ήταν σκόπιμο να διαχωρίσουμε τις διάφορες θεωρίες και εικασίες από τα στοιχεία, που είναι αδιάψευστα. Κατ’ αρχάς, μιλάμε για επανεκκίνηση των επαφών.
Τυπικά δεν έληξαν ποτέ, απλώς διακόπηκαν για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα. Η περιοδικότητά τους δεν ήταν ποτέ δεδομένη. Στις περίπου δύο δεκαετίες που έχουν περάσει από την πρώτη συνάντηση, έγιναν 60 γύροι. Αρα κατά μέσο όρο διεξήχθησαν τρεις γύροι κάθε χρόνο. Η πραγματική εικόνα, όμως, είναι τελείως διαφορετική. Τα τελευταία πέντε χρόνια δεν υπήρξε κανένας γύρος. Μία χρονιά έγιναν πάνω από δέκα γύροι. Αλλες χρονιές, με διαφορετικές κυβερνήσεις στην Αθήνα, είχαμε μόνον έναν γύρο τον χρόνο. Αρα, δεν μπορούμε να εξαγάγουμε ασφαλείς προβλέψεις εκ των προτέρων. Το μόνο σίγουρο, το οποίο τόνισα ήδη, είναι η θετική προσέγγιση της Αθήνας, η οποία ελπίζουμε ειλικρινώς να βρει ανταπόκριση από την Αγκυρα, με μια αντιστοίχως θετική προσέγγιση.
Πότε βλέπετε συνάντηση με τον κ. Τσαβούσογλου;
Με τον Τούρκο ομόλογό μου, ως γνωστόν, μας συνδέει μακρά φιλία από την εποχή που ήμασταν και οι δύο μέλη της Κοινοβουλευτικής Συνέλευσης του Συμβουλίου της Ευρώπης. Η πιο πρόσφατη συνάντησή μας έλαβε χώρα στην Μπρατισλάβα τον περασμένο Οκτώβριο. Τότε ο κ. Τσαβούσογλου είχε υποσχεθεί ότι η τουρκική πλευρά θα πρότεινε ημερομηνίες για τις διερευνητικές. Και αντ’ αυτού έστειλε το «Ορούτς Ρέις». Η συνέχεια είναι γνωστή. Αλλά, αυτό δεν σημαίνει ότι έχουμε κόψει τις γέφυρες επικοινωνίας. Μετά τον πρόσφατο σεισμό που έπληξε τη Σάμο και κυρίως τη Σμύρνη, του τηλεφώνησα και προσέφερα τη βοήθεια της Ελλάδας για τον απεγκλωβισμό των επιζώντων. Λίγο καιρό αργότερα, όταν μπήκα σε προληπτική καραντίνα. μου τηλεφώνησε ο κ. Τσαβούσογλου για να ενημερωθεί για την υγεία μου. Αναφορικά, πάντως, με το πότε θα υπάρξει νέα διμερής συνάντηση, η απάντηση είναι: Οταν το επιτρέψουν οι συνθήκες και υπάρξει το κατάλληλο κλίμα που θα επιτρέψει σε μια τέτοια συνάντηση να είναι εποικοδομητική.
Στην επικαιροποίηση του προσφυγικού που αναμένεται τον Μάρτιο στη γενική συζήτηση επί των ευρω-τουρκικών σχέσεων, υπάρχουν πρόσθετες προβλέψεις για τις υποχρεώσεις της Τουρκίας να μην επαναληφθεί το φαινόμενο της εργαλειοποίησης των προσφύγων στα σύνορα με την Ελλάδα;
Θα ήθελα να διευκρινίσω αναφορικά με το ζήτημα αυτό, το οποίο παρακολουθούμε από κοινού με το αρμόδιο υπουργείο Μετανάστευσης και Ασύλου, ότι δεν τίθεται θέμα επικαιροποίησης ή τροποποίησης της κοινής δήλωσης Ε.Ε.-Τουρκίας του Μαρτίου του 2016. Μια τέτοια συζήτηση θα άνοιγε τον ασκό του Αιόλου. Η δήλωση του 2016 αναφέρει ρητά τρεις υποχρεώσεις που έχει αναλάβει η Τουρκία και τις οποίες οφείλει να εκπληρώσει: 1) να προστατεύσει τα σύνορά της προκειμένου να μειωθούν οι παράνομες μεταναστευτικές ροές, 2) να μην επιτρέψει τη δημιουργία νέων μεταναστευτικών οδών και 3) να δέχεται επιστροφές. Δυστυχώς, η Τουρκία δεν εκπληρώνει καμία από τις υποχρεώσεις αυτές ικανοποιητικά.
Στην άλλη πλευρά της γειτονιάς μας. Τι γίνεται με την ενταξιακή διαδικασία για Αλβανία και Βόρεια Μακεδονία μετά την απειλή βέτο της βουλγαρικής κυβέρνησης για τη δεύτερη; Βλέπετε νέα πρωτοβουλία από την προεδρία της Πορτογαλίας;
Κύριε Αγρολάμπε, θα μου επιτρέψετε να κάνω μια μικρή παρατήρηση πριν απαντήσω στην ερώτησή σας. Πριν από λίγες ημέρες ήταν η τεσσαρακοστή επέτειος ενός ιστορικού γεγονότος, σίγουρα για τη μεταπολεμική Ελλάδα και θα τολμούσα να πω για την ιστορική πορεία της χώρας γενικότερα: η ένταξή μας στην τότε ΕΟΚ, η οποία έγινε χάρη στη διορατικότητα του Κωνσταντίνου Καραμανλή. Τότε, η Ελλάδα ήταν η μόνη χώρα στα Βαλκάνια που εισήλθε στον κλειστό αυτό κύκλο.
Εχουμε έπειτα από αυτό ηθική υποχρέωση να συμβάλουμε ενεργά στις προσπάθειες των χωρών των Δυτικών Βαλκανίων να ενταχθούν στην Ευρωπαϊκή Ενωση. Διότι πρώτα από όλα, αυτό είναι το συμφέρον μας. Η ένταξή τους θα εμπεδώσει την ασφάλεια, την ευημερία και τη σταθερότητα στην περιοχή. Και παράλληλα, θα αποτρέψει την εδραίωση αναθεωρητικών και εξτρεμιστικών επιρροών ή την προσπάθεια αναβίωσης αυτοκρατοριών που ανήκουν στο παρελθόν.
Για τον λόγο αυτό προσφέρουμε κάθε βοήθεια Είμαστε εμπράκτως στο πλευρό των γειτόνων μας. Πλέον καταβάλλουμε προσπάθειες, στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ενωσης, προκειμένου να προμηθευτούν, το συντομότερο δυνατόν, εμβόλια για την αντιμετώπιση του COVID-19.
Αλλά, η ένταξή τους θα γίνει με βάση την αιρεσιμότητα και την ατομική επίδοση κάθε υποψήφιου κράτους. Υπάρχουν ορισμένα σημαντικά κριτήρια που πρέπει να εκπληρωθούν και από τις δύο χώρες. Οπως, για παράδειγμα η εφαρμογή της Συμφωνίας των Πρεσπών. Αυτό ήταν ένα θέμα που συζήτησα εκτενώς με τον ομόλογό μου της Βόρειας Μακεδονίας κ. Οσμάνι την περασμένη εβδομάδα Και του υπογράμμισα ότι ακόμα και αν έχει υπάρξει έργο στην κατεύθυνση της εφαρμογής της αλλαγής του ονόματος, χρειάζεται μεγαλύτερη πρόοδος, από τη μία, στην υλοποίηση και τη συνεπή χρήση του ονόματος και από την άλλη, στην εξάλειψη του «προγράμματος αρχαιοποίησης». Να προσθέσω επίσης, όσον αφορά την Αλβανία, τη θέση της χώρας μας και της Ευρωπαϊκής Ενωσης για ορθή αντιμετώπιση των ζητημάτων που αφορούν την ελληνική μειονότητα.
Με τη νέα αμερικανική διοίκηση υπό τον Τζο Μπάιντεν εκτιμάτε ότι οι ΗΠΑ θα επιστρέφουν και θα καλύψουν το κενό που δημιουργήθηκε στην περιοχή της Μ. Ανατολής και της Μεσογείου τα τελευταία χρόνια;
Προσβλέπω σε μια συνάντηση με τον νέο Αμερικανό ομόλογό μου Αντονι Μπλίνκεν προκειμένου να συζητήσουμε τις προοπτικές εμβάθυνσης της διμερούς συνεργασίας, συμπεριλαμβανομένης της αναβάθμισης της διμερούς συμφωνίας αμυντικής συνεργασίας (MDCA), αλλά και των εξελίξεων στην ευρύτερη περιοχή. Προσβλέπουμε σε μια ενεργότερη παρουσία των ΗΠΑ στην Ανατολική Μεσόγειο και στη διεύρυνση του στρατηγικού τους αποτυπώματος στην περιοχή μας. Η μορφή και ο χρονικός ορίζοντας μιας τέτοιας παρουσίας μένει να αποσαφηνιστούν. Αυτό το οποίο προσδοκούμε, επίσης, είναι ότι π νέα κυβέρνηση των ΗΠΑ θα δώσει ιδιαίτερη έμφαση στην ανάπτυξη των διατλαντικών δεσμών και στη συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Ενωση.
Στο Κυπριακό είπατε ότι δεν μπορείτε να είστε αισιόδοξος εν όψει των άτυπων συνομιλιών στην πενταμερή, με την Τουρκία να δηλώνει ανοιχτά πως θέλει λύση δύο κρατών, ισότιμων και πολιτικά και κυριαρχικά. Μπορεί να γίνει συζήτηση για δύο διαμετρικά αντίθετες απόψεις;
Το πλαίσιο επίλυσης του Κυπριακού είναι ένα και γνωστό: διζωνική, δικοινοτική ομοσπονδία στη βάση των αποφάσεων του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ και συμβατό με το ευρωπαϊκό κεκτημένο. Σε κάθε περίπτωση, οι άτυπες συνομιλίες σε μια πενταμερή συνάντηση που θα συγκαλέσει ο γενικός γραμματέας του ΟΗΕ δεν αποτελούν επίσημη διαπραγμάτευση.
