Στα κρίσιμα ζητήματα που κλήθηκε να αντιμετωπίσει, όπως οι εκτρώσεις, η αποτέφρωση νεκρών και οι νέοι, μίλησε ο Αρχιεπίσκοπος Ιερώνυμος στα “ΝΕΑ”, με αφορμή τη συμπλήρωση 15 ετών από τη ενθρόνισή του ως προκαθημένου της Ελλαδικής Εκκλησίας, δηλώνοντας, ανάμεσα σε άλλα, ότι δεν είναι… κολλημένος με τον Θρόνο. Συμπλήρωσε ότι σε αυτά τα χρόνια έκανε λάθη, για να υπογραμμίσει, ωστόσο, ότι τα λάθη γίνονται δάσκαλοι.
Ξεχώρισε ως προτεραιότητα την αξιοποίηση της εκκλησιαστικής περιουσίας, λέγοντας πως αν οι “ιερές μπίζνες” είναι για καλό, τότε θα κάνουμε πολλές, υπογραμμίζοντας το στόχο τα έσοδα να χρησιμοποιηθούν για κοινωφελείς σκοπούς.
Ερωτώμενος για τον πατέρα Αντώνιο και τις καταγγελίες για την Κιβωτό του Κόσμου, ανέφερε: “Του είπα «δεν ακολουθείς καλό δρόμο. Δεν είναι σωστή η πορεία σου», του έλεγα «δεν πας καλά»”.
Αναφορικά με την απουσία των νέων από την Εκκλησία τόνισε ότι “αυτό που λείπει σήμερα είναι ότι είμαστε δικαστές, δεν είμαστε παιδαγωγοί. Δεν λείπουν παιδιά. Λείπουν ποιμένες”.
Αναλυτικά η συνέντευξη:
Μακαριότατε, συμπληρώσατε 15 χρόνια στο τιμόνι της Αρχιεπισκοπής και της Εκκλησίας της Ελλάδος. Τι απολογισμό κάνετε για το μέχρι τώρα έργο σας;
Είτε ως Αρχιεπίσκοπος είτε ως απλός κληρικός, το χρώμα της αποστολής είναι το ίδιο. Με εκφράζουν τα λόγια του ποιητού: «Πολλά δε θέλει ο άνθρωπος/ να ‘ν’ ήμερος, να ‘ναι άκακος/ λίγο φαΐ, λίγο κρασί/ Χριστούγεννα κι Ανάσταση». Νομίζω ότι εκεί κλείνεται το νόημα όλης της ζωής, όλης της διακονίας και όλης της υπηρεσίας για τον άνθρωπο. Ο κληρικός πρέπει να έχει αυτή τη σφραγίδα. Αλλοτε την καταφέρνω, άλλοτε τη μουντζουρώνω, άλλοτε πάει καλά, άλλοτε σκοντάφτει, αλλά αυτή είναι η πορεία μου από την αρχή και θα ήθελα να είναι μέχρι το τέλος.
Από κει και πέρα, εγώ είχα έναν στόχο, να τακτοποιηθούν οι ιερείς μισθολογικά. Το πετύχαμε έπειτα από 200 χρόνια. Ο δεύτερός μου στόχος που έχει αρχίσει να υλοποιείται είναι η αξιοποίηση της περιουσίας, όχι για να γίνουμε πλούσιοι – το σημειώνω αυτό – αλλά για να βοηθηθεί το Κράτος και η Εκκλησία και ο λαός μας. Και κάτι τρίτο που θα το φροντίσουμε πιστεύω: Η Εκκλησία από μόνη της, ελεύθερα, να τακτοποιεί και να καθορίζει τα στελέχη της. Δεν μπορεί να θέλω γραμματέα, οδηγό και να μου κανονίζει ποιος θα είναι το υπουργείο Παιδείας…
Με πρωτοβουλία σας δημιουργήθηκαν 21 ιδρύματα για στήριξη αδυνάμων. Τι άλλο να περιμένουμε;
Υπάρχουν πολλά προβλήματα, πολλές ανάγκες. Θα ήταν πολύ εγωιστικό να πούμε ότι είναι έργο δικό μου αν δεν συμπεριλάβουμε όλους αυτούς που εργάστηκαν γύρω μου.
Σ’ αυτή την 15ετή έως τώρα διαδρομή αναμφισβήτητα έχετε κάνει και λάθη. Ποιο είναι αυτό που θα θέλατε να είχατε αποφύγει;
Ολοι κάνουμε λάθη. Εκανα λάθη και πιστεύω ότι θα συνεχίσω να κάνω. Αλλά υπάρχει ένα φάρμακο: τα λάθη γίνονται δάσκαλοι. Κάθε λάθος μας μπορεί να γίνει δάσκαλος, να διορθωθεί και να αποδώσει.
Οι σχέσεις Εκκλησίας – Πολιτείας είναι στο επίπεδο που επιθυμείτε;
Το καλύτερο σύστημα για τον τόπο μας, τις συνήθειές μας, την πατρίδα, το Γένος μας είναι ο θεσμός της συναλληλίας. Τι σημαίνει αυτό; Οτι είμαι στον χώρο μου, είναι στον χώρο της η Διοίκηση, συνεργαζόμαστε, αλληλοσυμπληρωνόμαστε και πρέπει να βρούμε τρόπους συμβίωσης. Αυτοί που ζητούν τη συμβίωση με συγχώνευση κάνουν μεγάλο λάθος. Αλλα θα ακολουθήσει η Πολιτεία, άλλες είναι οι αρχές της Εκκλησίας. Το θέμα είναι πώς αξιοπρεπώς και με σεβασμό θα σταθεί ο καθένας στις αρχές του και θα αγωνιστεί χωρίς να αποκλείει τη συνεργασία. Πιστεύω ότι το Κράτος δεν είναι εχθρικό προς την Εκκλησία. Αλλά και η Εκκλησία δεν έχει αντιπαράθεση με την Πολιτεία. Πού είναι οι δυσκολίες μας; Η Εκκλησία μας έχει έναν τρόπο ζωής, έχει έναν κανόνα, έχει έναν οδηγό και αυτός είναι η διδασκαλία του Ιησού Χριστού και το βίωμα της Εκκλησίας. Αυτά δεν επιβάλλονται. Αυτά είναι τροφή εσωτερική. Επομένως δεν θα πρέπει ποτέ εμείς να περιμένουμε με νόμους η Πολιτεία να συμπαρασταθεί στην Εκκλησία σε αυτά τα πράγματα. Οπως δεν πρέπει και εμείς μερικά πράγματα που φαίνονται ξένα στη νοοτροπία της Εκκλησίας αλλά που επιβάλλονται από πολλούς χώρους να τα υιοθετήσουμε διά της βίας. Πρέπει να υπάρχει συνεννόηση. Δεν μπορούμε να μιλάμε για μαχαίρι που χωρίζει τις σχέσεις. Οπου έγινε αυτό απέτυχε ή δημιούργησε εχθρότητες.
Προσφάτως είχαμε τη συνεργασία της Κυβέρνησης με την Εκκλησία για την αξιοποίηση του κτήματος στο Σχιστό και την κατασκευή μεγάλου κέντρου logistics και περιβαλλοντικού πάρκου…
Το Σχιστό είναι μια ολόκληρη φιλοσοφία. Θα παίξει μεγάλο ρόλο στην πορεία της Εκκλησίας και του Γένους. Πρέπει να πούμε πώς ξεκινάει αυτό το θέμα. Οταν απελευθερώθηκε από την Τουρκοκρατία η Ελλάδα, μια επιτροπή από επτά Αρχιερείς απευθύνθηκε στο Κράτος και επεσήμανε στην Δ’ Εθνοσυνέλευση ότι η Εκκλησία μας έχει πολλή περιουσία, η οποία θα μπορούσε καταλλήλως αξιοποιούμενη να είναι αρκετή για τις ανάγκες του Κράτους, της Εκκλησίας, του λαού μας. Με τρόπο βιαστικό διαλύουν 400 – 500 μοναστήρια και η περιουσία περιέρχεται στο Δημόσιο. Τα χρήματα ονομάστηκαν «ιερά» διότι επρόκειτο να δαπανηθούν για τη συντήρηση των κληρικών και για τα έξοδα της μορφώσεως των ελληνοπαίδων. Εγινε κατάχρηση. Μετά από 90 χρόνια είχαν όλα χαθεί. Το 1843 πήγαν στο Δημόσιο Ταμείο και εξαφανίστηκαν. Από το 100% της περιουσίας της Εκκλησίας το 96% διασκορπίστηκε, έμεινε το 4%.
Σήμερα, δόθηκε η ευκαιρία και είπα και στον κ. Μητσοτάκη και στους άλλους πρωθυπουργούς ότι αν θέλουμε να πάμε μπροστά πρέπει να ξεχάσουμε την οθωνική νοοτροπία, πως ό,τι ήταν Εκκλησία είναι κρατικό. Σήμερα, ερχόμαστε να εγκαινιάσουμε μια καινούρια τακτική. Το λίγο, αλλά αξιόλογο που έχουμε, να συνεργαστούμε με το Κράτος για να το αξιοποιήσουμε και τα οφέλη να πάνε προς ωφέλεια του Κράτους, προς αντιμετώπιση των εξόδων της Εκκλησίας, ιδίως των Ιδρυμάτων, και κυρίως του λαού μας.
Ερχόμαστε στο Σχιστό. Ηταν ένα κτήμα μοναστηριακό 19.000 στρέμματα. Καταπατήθηκαν τα 16.000 και έχουμε σήμερα τα 3.000. Εμείς είπαμε ότι θα προχωρήσουμε σε συνεργασία με το Κράτος για την αξιοποίησή του. Εχει αρχίσει συνεργασία Εκκλησίας και ΤΑΙΠΕΔ, αλλά υπάρχουν πολλές δυσκολίες. Εκείνο που θέλω να υπογραμμίσω είναι ότι υπάρχουν πολλές προσφορές – έχω λάβει γράμματα που λένε «ενδιαφερόμαστε να αξιοποιήσουμε και διαθέτουμε κεφάλαια» που εγώ όταν τα διάβασα ζαλίστηκα, είπα υπάρχουν τόσα λεφτά; Πιστεύω ότι θα καταλήξουμε κάπου και θα γίνει ένα παράδειγμα για όλους μας.
Ακίνητα της Εκκλησίας εκποιούνται, ενώ το ακίνητο του Ορφανοτροφείου στη Βουλιαγμένη εκμισθώνεται για 99 χρόνια. Κάποιοι λένε, αυτά είναι «ιερές» μπίζνες και δεν συνάδουν με την Εκκλησία. Τι απαντάτε;
Το Ορφανοτροφείο της Βουλιαγμένης, παρόλη την προσφορά του επί 100 χρόνια, τελευταίως αντιμετώπιζε προβλήματα. Επίσης, η εισφορά προς το Κράτος για αυτή την έκταση είναι τεράστια. Είναι ένας χώρος που έχει χαρακτηριστεί το καλύτερο οικόπεδο της Μεσογείου. Εχει φήμη μεγάλη αλλά έχει πολλά χρέη και υποχρεώσεις, όπως τα δικαστήρια με τους καταπατητές. Ετσι, αποφασίσαμε ένα κομμάτι, 18 στρέμματα, να το ενοικιάσουμε επί πολλά χρόνια: Πρώτον, να βρούμε έναν χώρο όπου να μεταφέρουμε τα παιδιά μας και να μην είναι απομονωμένα από τον υπόλοιπο κόσμο – τον βρήκαμε και είναι στην Ηλιούπολη. Δεύτερον, από τα χρήματα του ενοικίου να φτιάξουμε τέσσερα οικοτροφεία, δύο αρρένων και δύο θηλέων, όπου θα μένουν άπορα παιδιά από την επαρχία που θέλουν να σπουδάσουν αλλά δεν έχουν στέγη. Αλλά ο καθένας να έχει το κλειδάκι του, το διαμέρισμά του, την κουζίνα του, να είναι αυτόνομος, μόνος του. Επιπλέον, για να μην έχουμε προβλήματα του συνωστισμού, κάθε οικοτροφείο να δέχεται μέχρι 30-40 παιδιά. Βρήκαμε ήδη δύο οικόπεδα, το ένα στη λεωφόρο Αλεξάνδρας, το άλλο στην Ηλιούπολη και προχωράμε. Αμα είναι μπίζνα αυτά που λέω τώρα…
Επίσης, έχουμε το Κέντρο στα Οινόφυτα, το οποίο είναι από τα καλύτερα της Ευρώπης. Ομως έχει ένα πρόβλημα. Δεν μπορούν να συμβιώσουν άριστα οι γέροντες με αυτούς που έχουν Αλτσχάιμερ ή άνοια. Ετσι, αποφασίσαμε να φτιάξουμε ένα άλλο Κέντρο για τους ανθρώπους που έχουν άνοια και Αλτσχάιμερ με εξελιγμένα, γερμανικά πρότυπα. Αυτό θα φτιαχτεί στον Ωρωπό. Επίσης, κάτι άλλο στο οποίο υπάρχει έλλειψη, θα κάνουμε μια στροφή και πάλι στα παιδιά με μαθήματα μουσικών οργάνων, παραδοσιακής μουσικής, ευρωπαϊκής και βυζαντινής και να ενισχύσουμε τις νεανικές ορχήστρες. Ολα αυτά πιστεύουμε ότι μπορούμε να τα βγάλουμε πέρα με τα ενοίκια. Βεβαίως, με την εξέλιξη στη Βουλιαγμένη σίγουρα δεν είναι χαρούμενοι αυτοί που καταπατούσαν τις εκτάσεις αυτές. Και τώρα κάνω το ερώτημα: Αυτό είναι «ιερές» μπίζνες; Τότε ναι, θα κάνουμε πολλές τέτοιες μπίζνες…
Οι λεγόμενοι «σκληροί» της Ιεραρχίας, πολλές φορές με ακραίες δηλώσεις κάνουν κακό στην εικόνα της Εκκλησίας. Εχετε μετανιώσει που η Σύνοδος δεν τους έχει βάλει κάποιου είδους «φρένο»;
Απαντώ με ένα κομμάτι της Αγίας Γραφής: Είχε σπείρει κάποιος στάρι στο χωράφι. Βγήκε το στάρι αλλά μαζί και αγριόχορτα. Οι εργάτες τού πρότειναν να τα ξεριζώσει. Εκείνος τους απάντησε «όχι, μην πάτε. Γιατί βγάζοντάς τα θα ξεριζώσετε και το στάρι. Θα έρθει ο καιρός του θερισμού που θα τα κόψουμε και θα ξεχωρίσουν». Η ζωή λοιπόν γνωρίζει πάρα πολλά. Αν οι 80 ιεράρχες δουλεύουμε σωστά και οι πέντε κάνουν κάτι άλλο, δεν είναι τίποτα σπουδαίο… Πρέπει να μάθουμε όλοι να έχουμε μεγάλη καρδιά.
Στη θητεία σας η Ιερά Σύνοδος εγκαινίασε μία διαδικασία για όσους Μητροπολίτες αδυνατούσαν λόγω ασθενείας να ασκήσουν τα καθήκοντά τους. Μετά από έλεγχο επιτροπής κάποιοι παραιτήθηκαν και εξελέγησαν νέοι. Εσείς, Μακαριότατε, αν αισθανθείτε ότι αδυνατείτε να διοικήσετε λόγω κούρασης ή ασθενείας, θα παραιτηθείτε;
Κοιτάξτε, εμένα και τώρα αν παρουσιαστεί μία ομάδα Αρχιερέων και μου πει «κουραστήκαμε, θέλουμε μία αλλαγή», δεν θα με πείραζε. Τι θα άλλαζε; Αγάπη μπορεί να κάνεις όπου και να ‘σαι. Και μάλιστα πιο ελεύθερα. Δεν σε περιορίζει κανείς. Δεν σε εμποδίζει κανείς όπου κι αν είσαι, στο μοναστήρι σου, στο σπίτι σου, μπορεί να κάνεις αγάπη. Αντίθετα, στον Σταυρό μου που κάνω, λέω «Θεέ μου», θέλω να ζήσω, όπως όλοι θέλουν να ζήσουν. Αλλά θέλω να ζήσω και λίγο πιο ελεύθερος. Αν λοιπόν έρχονταν, θα με βοηθούσανε να ζήσω και αυτή την ελευθερία. Δεν έχω πρόβλημα. Ηδη συμπληρώνω 56 χρόνια Διακονίας ως κληρικός.
Αν συνέβαινε αυτό, θεωρείτε ότι υπάρχουν ιεράρχες έτοιμοι να αναλάβουν;
Υπάρχουν πάρα πολλοί. Ο καθένας με τα προσόντα του.
Με το θέμα των Αγίων Ισιδώρων στον Λυκαβηττό τι έχει γίνει;
Ο π. Δημήτριος Λουπασάκης είναι στα Χανιά της Κρήτης. Το ενδιαφέρον μου δεν ήταν μόνο για εκείνον – που μερικοί θα θέλανε αυστηρές τιμωρίες – αλλά γι’ αυτό που ενδιαφέρει κάθε πατέρα: Τι θα γίνουν τα παιδιά που ήταν κοντά του. Λοιπόν, με τα παιδιά έχουμε καλές σχέσεις. Σήμερα είχαν έρθει εδώ. Ετοιμάζουν το καινούργιο τους μοναστήρι στη Βάρη, πλάι στη Σχολή Ευελπίδων. Θα αποσυρθούν εκεί. Και για τον π. Δημήτριο ενδιαφέρομαι, αλλά εκείνος είναι μεγάλος, μπορεί να κανονίσει τη ζωή του. Ολοι κάνουμε λάθη. Οποιος το καταλάβει και μετανιώσει μπορεί να έρθει ξανά στην παρέα μας. Απλώς πρέπει να το καταλάβει.
Για το θέμα της Κιβωτού, θεωρείτε ότι η Εκκλησία θα μπορούσε να λειτουργήσει λίγο νωρίτερα απέναντι στον π. Αντώνιο;
Το κάναμε. Τουλάχιστον 3-4 φορές τον κάλεσα. Και μία φορά και με τη γυναίκα του. Του είπα «δεν ακολουθείς καλό δρόμο. Δεν είναι σωστή η πορεία σου», του έλεγα «δεν πας καλά». Χωρίς να ξέρω βέβαια. Κι ακόμα έχω ερωτηματικά, αν όλα αληθεύουν. Αυτά όμως θα τα βρει η Δικαιοσύνη. Αλλά έχω μία άλλη απορία. Πώς το θυμηθήκανε τώρα όλοι; Βραβεύτηκε από την Προεδρία της Δημοκρατίας, από τη Βουλή των Ελλήνων, από την Ακαδημία Αθηνών, βραβεύτηκε ως Ευρωπαίος Πολίτης. Ρώτησε κανένας από όλους αυτούς, τον προϊστάμενό του, τον Αρχιεπίσκοπο, «σκεφτόμαστε αυτό το πράγμα. Πώς το βλέπετε;» Τώρα όλοι ξεσηκώνονται.
Κατέχετε ένα μοναδικό ρεκόρ. Εχετε συνεργαστεί με έξι διαφορετικούς Πρωθυπουργούς. Με τον Κώστα Καραμανλή, τον Γιώργο Παπανδρέου, τον Λουκά Παπαδήμο, τον Αντώνη Σαμαρά, τον Αλέξη Τσίπρα, τον Κυριάκο Μητσοτάκη, σε περιόδους κρίσιμες για τη χώρα. Τι θυμάστε από τη συνεργασία;
Αν κάποιος έχει εμπειρία εξομολόγου χρόνια και έχουν περάσει από κοντά του άνθρωποι και άνθρωποι, καταλαβαίνει ότι όλοι είμαστε το ίδιο πράγμα. Ο καθένας έχει τον χαρακτήρα του, τις ιδιοτροπίες του, τα καλά και τα κακά του. Με όλους συνυπήρξαμε καλά, είτε συμφωνούσαμε είτε διαφωνούσαμε, αλλά έχοντας ξεκάθαρες θέσεις. Μπορεί να ήρθαμε και σε αντιπαράθεση, αλλά πάντοτε προσπαθώντας να βρούμε μια βιώσιμη λύση. Πολλοί με παρεξήγησαν με έναν τρόπο περίεργο, με είπαν Συριζώνυμο, με είπαν πολλά. Παρότι είχαμε και διαφορετικές απόψεις και συμπτώσεις και για πολλά θέματα που κάποιοι έβαζαν φωτιά, εμείς με τη συμπεριφορά μας επουλώναμε τις πληγές. Ο Αρχιεπίσκοπος δεν είναι ούτε με τον Τσίπρα ούτε με τον Μητσοτάκη, είναι με την Εκκλησία. Ο Αρχιεπίσκοπος οφείλει για το καλό της πατρίδας να συνεργαστεί με όλους όσους ψηφίζει ο ελληνικός λαός.
Υπάρχει ένα σενάριο να διεξαχθούν οι εκλογές την Κυριακή των Βαΐων. Θα έβρισκε σύμφωνη την Εκκλησία;
Μερικοί που έχουν στενό μυαλό θα πουν όχι. Εγώ ρωτάω: Τι με εμποδίζει να πάω να ψηφίσω και μετά να πάω στην Εκκλησία; Ή να πάω στην Εκκλησία και μετά να πάω να ψηφίσω; Ή να πάω στο χωριό μου και να κάνω και τα δύο; Συναντήθηκα με τον κ. Μητσοτάκη και μίλησα για διάφορα θέματα και βγήκε ότι συζητήσαμε αυτό… Καμία σχέση.
Υπήρξε μια μουρμούρα για τη φράση που χρησιμοποιήσατε «βασιλέως ημών διαγενομένου» κατά την εξόδιο ακολουθία του τέως βασιλιά Κωνσταντίνου.
Οσοι ξέρουν Ελληνικά και έχουν διαβάσει ελληνική γραμματική – εγώ ήμουν φιλόλογος – ξέρουν ότι υπάρχει ο αόριστος Β’. Η λέξη λοιπόν διαγενομένου είναι αόριστος Β’. Σημαίνει ακριβώς αυτός που κάποτε υπήρξε. Ολοι ξέρουμε πως είχαμε κάποτε βασιλιά. Αν αυτό δεν ανταποκρίνεται στην αλήθεια, τότε έχω κάνει λάθος. Επιπλέον, αισθάνομαι την ανάγκη, έναν που υπηρέτησε το κράτος μας και την οικογένειά του που πονάει για τον χαμό του, να τους σεβαστώ. Μου φαίνεται χαμηλού επιπέδου αυτή η κριτική.
Μήπως με το Predator παρακολουθούσαν κι εσάς Μακαριότατε;
Για έναν Αρχιεπίσκοπο είναι δύσκολη αυτή η ερώτηση. Αυτά, οι παρακολουθήσεις, γίνονταν και γίνονται πάντα. Τώρα σε ποια έκταση, δεν γνωρίζω.
Πώς σχολιάζετε την απόφαση του Αρείου Πάγου που δίνει τη δυνατότητα στα Funds να προχωρούν σε πλειστηριασμούς σπιτιών;
Πιστεύω ότι η Πολιτεία θα λάβει τα μέτρα της.
Η Ιερά Σύνοδος θεωρεί ότι η αποτέφρωση νεκρών δεν διαφέρει και πολύ από την «ανακύκλωση απορριμμάτων». Εάν γνωρίζατε έναν άνθρωπο που είχε ενάρετο βίο πριν πεθάνει, αλλά είχε επιλέξει να αποτεφρωθεί, δεν θα του κάνατε εξόδιο ακολουθία;
Κοιτάξτε, είναι ένα θέμα πρωτόγνωρο. Κατ’ αρχάς αντιδράμε αυτόματα γιατί δεν το έχουμε συζητήσει και δεν το έχουμε μελετήσει ακόμα. Αυτό είναι η μία πλευρά. Το άλλο είναι ότι μέσα στην Εκκλησία δεν κάνει καθένας ό,τι θέλει. Ο Οργανισμός αποφασίζει. Επομένως καθόλου απίθανο δεν είναι κάποια στιγμή η Εκκλησία να το δει και με έναν άλλο τρόπο. Επειτα πρέπει να σεβόμαστε και την επιθυμία του καθενός. Αλλά το αφήνουμε σε ένα συλλογικό όργανο να πάρει μία απόφαση είτε Οικουμενική Σύνοδος είναι αυτή, είτε Ιερά Σύνοδος.
Αφήνετε ανοιχτό το ενδεχόμενο να επανεξετάσει τη θέση της η Ιερά Σύνοδος;
Ναι, ως συλλογικό όργανο.
Πριν από λίγους μήνες η Ιερά Σύνοδος συνιστούσε στις γυναίκες να αποφεύγουν τις εκτρώσεις με τη λογική ότι η εκούσια έκτρωση είναι «φόνος». Είναι και προσωπική σας άποψη;
Το πρώτο που πρέπει να κάνουμε είναι να πούμε αν ήταν η αδελφή μου, αν ήταν οικογένειά μου, πώς θα το αντιμετώπιζε αυτό; Είναι μέγα θέμα. Για παράδειγμα έρχεται μία γυναίκα στον εξομολόγο και του λέει «ο γιατρός διέγνωσε αυτά κι αυτά κι αυτά». Τι θα πω; Δεν μπορείς να κάνεις έκτρωση; Είναι μέγα θέμα. Αυτά τα προβλήματα δεν δέχονται γενικές απαντήσεις. Ούτε κάντε αυτό, κάντε εκείνο. Γι’ αυτό λέμε ότι μας χρειάζονται ικανοί ποιμένες. Γενικά πάντως λέμε ότι δεν πρέπει να γίνεται.
Αν κάποιος άφηνε στην Εκκλησία ένα πολύ μεγάλο ποσό, ας πούμε ένα δισ. ευρώ, πού θα θέλατε να το διαθέσετε;
Θα ήθελα να διατεθεί στην αγωγή των παιδιών και στους υπερηλίκους. Εχω τέτοια ιδρύματα και τα ζω καθημερινά. Δεν μπορείς να φανταστείς πώς είναι να θες να σπουδάσεις και να μην μπορείς.
Καθημερινά πολλοί άνθρωποι προστρέχουν σ’ εσάς. Τι σας ζητούν;
Πάρα πολλά πράγματα, αλλά το πρώτο είναι η δουλειά. Το δεύτερο είναι η τακτοποίηση θεμάτων οικογενειακής φύσης. Η ενδοοικογενειακή βία είναι κάτι που πρέπει να αντιμετωπίσουμε. Παλαιότερα το ανεχόταν ο κόσμος. Η γυναίκα μπορεί να έτρωγε ξύλο, αλλά θεωρούσε ότι έτσι ήταν.
Είστε ικανοποιημένος από τη συμμετοχή των νέων στην Εκκλησία; Αρκετοί υποστηρίζουν ότι η Εκκλησία σε λίγα χρόνια δεν θα έχει ποίμνιο.
Ματαιοπονία. Κάμψεις έχουμε. Προσφορές έχουμε. Ελάτε εδώ στο μικρό εκκλησάκι της Αρχιεπισκοπής όπου γίνονται λειτουργίες μόνο για νεολαία, για φοιτητές, να δείτε. Αυτό που λείπει σήμερα είναι ότι είμαστε δικαστές, δεν είμαστε παιδαγωγοί. Δεν λείπουν παιδιά. Λείπουν ποιμένες.
