Δεν μ’ αρέσει τι να γίνει να΄χω μόνο παρελθόν κι η Αθήνα να μου δίνει απ’ το ράδιο το παρόν» είναι οι στίχοι του τραγουδιού «Πάμε Κάπου» γραμμένοι από τη Λίνα Νικολακοπούλου που σε μουσική Σταμάτη Κραουνάκη τραγουδούσε μοναδικά η Τάνια Τσανακλίδου στα τέλη της δεκαετίας του 80 και ακούγεται αδιαλείπτως μέχρι σήμερα. Και συνέχιζε: «Άλλο ένα ένα τέσσερα άλλο εννιά κι ογδόντα τέσσερα».
του Δημήτρη Παπαγγελόπουλου*
Θυμάμαι, λοιπόν, όταν πριν 10 χρόνια μια φίλη με ρώτησε τι σημαίνουν αυτά τα δύο νούμερα, δυσκολεύτηκα πολύ να της εξηγήσω τη σημασία του φοιτητικού κινήματος της δεκαετίας του ‘60, που είχε ως σύνθημα το 114 και της ίδρυσης του δημοτικού ραδιοσταθμού της Αθήνας «984», που έσπασε το μονοπώλιο της δημόσιας ραδιοτηλεόρασης τη δεκαετία του ‘80. Τη σημασία που είχαν στην εποχή τους και αυτή που είχαν στην εποχή που τέθηκε το ερώτημα. Και το ακόμη πιο δύσκολο ήταν να εξηγήσω γιατί είναι άλλο το ένα και άλλο το άλλο. Μπορούσα μόνο να εικάσω τι εννοούσε η στιχουργός.
Το 114 ήταν ο αριθμός που άρχισε να γράφεται στους τοίχους της πρωτεύουσας τη δεκαετία του ‘60 προκαλώντας την απορία των Αθηναίων, τόσο για τη σημασία του, όσο και για την προέλευση του. Σύντομα έγινε γνωστό ότι αναφερόταν στο ακροτελεύτιο άρθρο του Συντάγματος του 1952, το οποίο ανέφερε «Ἡ τήρησις τοῦ παρόντος Συντάγματος ἀφιεροῦται εἰς τὸν πατριωτισμὸν τῶν Ἑλλήνων». Αυτός ο αριθμός έμελλε να δώσει το όνομα σε μια γενιά του φοιτητικού κινήματος που προηγήθηκε της γενιάς του Πολυτεχνείου, τη λεγόμενη γενιά του ένα- ένα- τέσσερα.
O έτερος αριθμός, το 984, ήταν η συχνότητα στα fm (98,4) από την οποία εξέπεμψε ο πρώτος ελληνικός δημοτικός ραδιοφωνικός σταθμός στις 31 Μαΐου του 1987. Ήταν ο σταθμός του Δήμου Αθηναίων επί Δημαρχίας Μιλτιάδη Έβερτ, που ακολουθήθηκε από τους αντιστοίχους των Δήμων Θεσσαλονίκης και Πειραιά. Και είναι τόσο καθιερωμένος ο αριθμός, που παρότι ο δημοτικός σταθμός εκπέμπει πλέον στα 98,3 συνεχίζει να λέγεται Αθήνα 984.
Και τώρα ας τολμήσω να εικάσω τις διαφορές. Το 114 τη δεκαετία του ‘60 ήταν το σύνθημα που ένωσε κεντρώους και αριστερούς φοιτητές για να αντιτεθούν στην παντοκρατορία της Δεξιάς, που κυβερνούσε αδιαλείπτως από το 1952. Αντίθετα, τη δεκαετία του ‘80 ήταν μια πρωτόγνωρη συμμαχία Δεξιάς και Αριστεράς που έδωσε τη Δημαρχία της Αθήνας στον Μιλτιάδη Έβερτ στον β’ γύρο των εκλογών και τη δυνατότητα να βάλει τα θεμέλια της ελεύθερης ραδιοφωνίας, στην οποία εμπιστεύθηκε πολλούς δημοσιογράφους και παραγωγούς προερχόμενους από το Κέντρο και την Αριστερά.
Κοινό πρόσωπο των δύο εποχών, ο Γιάννης Τζανετάκος. Πρόεδρος της ΕΦΕΕ στα χρόνια του 114 και ιδρυτικός Διευθυντής του 984. Εκείνος θα μπορούσε να μας πει καλύτερα τις διαφορές και τις ομοιότητες. Καλύτερα από τη στιχουργό Νικολακοπούλου που ήταν παιδί τη δεκαετία στα 60s. Αλλά ο σκοπός αυτού του άρθρου δεν είναι η δική τους άποψη ή η άποψη των πρωταγωνιστών της περιόδου, αλλά πως ηχούν αυτά τα νούμερα στα αυτιά των πολιτών σήμερα.
Για μένα, λοιπόν, πρόκειται για αδικημένες ιστορικά περιπτώσεις. Η γενιά του 114, επισκιάστηκε από τη γενιά του Πολυτεχνείου που ακολούθησε (και από τη γενιά του Εμφυλίου που προηγήθηκε) και οι πρωτεργάτες του 984 σύντομα επισκιάστηκαν από την ιδιωτική ραδιοφωνία και κυρίως την τηλεόραση, που εμφανίστηκε λίγα χρόνια αργότερα.
Κοινό σημείο 114 και 984 είναι η αμφισβήτηση του κράτους. Οι φοιτητές της δεκαετίας του ‘60 αμφισβήτησαν ότι το μετεμφυλιακό κράτος τηρούσε το Σύνταγμα της χώρας και ζήτησαν περισσότερη Δημοκρατία, ενώ οι «ραδιοπειρατές» της δεκαετίας του ‘80 αμφισβήτησαν το μονοπώλιο του μεταπολιτευτικού κράτους στην ενημέρωση, το οποίο ήταν επίσης ένα δημοκρατικό αίτημα εκείνης της εποχής.
Οι φοιτητικές παρατάξεις, τα συνδικάτα και τα ΜΜΕ απέκτησαν έκτοτε πολύ μεγάλη δύναμη, μέχρι που φτάσαμε στα χρόνια των μνημονίων. Τότε δέχθηκαν έντονη κριτική ως παράγοντες που συνέβαλαν στη χρεοκοπία της χώρας. Άρχισαν να συγκαταλέγονται στους «κακούς».
Για αυτό είναι δύσκολο να εξηγήσει κανείς σε έναν νέο που δεν πρόλαβε την προ της Μεταπολίτευσης Ελλάδα και τις συνθήκες στα Πανεπιστήμια (δίδακτρα, εισιτήρια, έλλειψη δημοκρατίας κ.λπ.) ή την περίοδο του κρατικού μονοπωλίου στην ενημέρωση, τη σημασία της γενιάς του 114 ή της εκπομπής του 984, που επέφερε την έκρηξη των πωλήσεων συσκευών ραδιοφώνου. Την μεγαλύτερη κριτική ως και πολεμική, όμως, μετά το 2010 δέχθηκε ο δημόσιος τομέας: το κράτος.
Πού είναι το κράτος; Είναι ένα από τα ερωτήματα που πάντα τίθενται σε συνθήκες κρίσης. Το μεγάλο, πλαδαρό, αργό και αναποτελεσματικό κράτος, που ανθίσταται σε κάθε μεταρρύθμιση έφτανε πάντα αργά. Το κράτος, που λειτουργούσε κυρίως για τους εργαζομένους του και σπανίως για τους πολίτες.
Αυτό φαίνεται να αλλάζει με ταχύτατους ρυθμούς τις τελευταίες ημέρες μέσα στην πανδημία. Οι περισσότεροι Έλληνες παρακολουθούν αυτή την «επανάσταση» οχυρωμένοι στις οικίες τους από τα παλιά και νέα Μέσα και όχι στους δρόμους και τις πλατείες. Βλέπουν τις δομές του κράτους να εκσυγχρονίζονται, την τεχνολογία να μειώνει τη γραφειοκρατία.
Ο πολίτης αρχίζει να βλέπει το κράτος αλλιώς, χτίζεται μια νέα σχέση εμπιστοσύνης ανάμεσα τους. Σε συμβολικό επίπεδο η νέα σχέση αποτυπώνεται σε έναν άλλο τριψήφιο αριθμό που μπήκε στη ζωή μας: το 112. Από αυτό τον αριθμό εστάλησαν μηνύματα μετά τα διαγγέλματα του Πρωθυπουργού, που κυριολεκτικά έκρουσαν τον κώδωνα του κινδύνου για την παραμονή στο σπίτι.
Οι νεότεροι που σπανίως παρακολουθούν τα ελληνικά ΜΜΕ, έμαθαν στην αγαπημένη τους οθόνη του κινητού τις εξελίξεις. Οι παλαιότεροι αναρωτήθηκαν πότε ξαναέδειξε το κράτος τέτοια αντανακλαστικά.
Όπως επαναλαμβάνει η Τσανακλίδου εδώ και 30 χρόνια «δεν μ’ αρέσει, τι να γίνει, να΄ χω μόνο παρελθόν». Ήρθε η ώρα να κοιτάξουμε μπροστά. Το παρόν μπορεί να κυριαρχείται από τις καθημερινές ενημερώσεις στις 6 το απόγευμα από τον Καθηγητή Τσιόδρα και από τον νέο Υφυπουργό Πολιτικής Προστασίας και Διαχείρισης Κρίσεων Νίκο Χαρδαλιά, κάποια στιγμή, όμως, και αυτή η κρίση θα τελειώσει.
Η προσδοκία είναι, στο οικονομικό περιβάλλον που θα διαμορφωθεί την επόμενη ημέρα, το κράτος να συνεχίσει να κινείται εξίσου γρήγορα, σε αντίθεση με τις περιπτώσεις του 114 και του 984, που αποδείχθηκαν βραχύβιες. Επίσης, αν αυτοί οι αριθμοί είχαν εμβέλεια μόνο στην Αττική και τη Θεσσαλονίκη, η Ελλάδα του ένα ένα δύο έχει εμβέλεια σε ολόκληρη την Επικράτεια και δεν αποκλείει κανέναν και καμία.
*Σύμβουλος Επικοινωνίας και Πολιτικής Διαχείρισης. Γραμματέας Προγράμματος της Νέας Δημοκρατίας.
