Η Παγκόσμια Διάσκεψη του ΟΗΕ για το Κλίμα (COP29) στο πλαίσιο της UNFCCC, που έλαβε φέτος χώρα στο Μπακού του Αζερμπαϊτζάν, από τις 11 έως και τελικά τις 23 Νοεμβρίου 2024, επικεντρώθηκε σε κρίσιμα ζητήματα για την παγκόσμια κλιματική στρατηγική. 

Η φετινή COP χαρακτηρίστηκε από πολλούς ως η «COP των χρηματοδοτήσεων», καθώς οι κυριότερες επιδιώξεις αφορούσαν στην οικονομική ενίσχυση των αναπτυσσόμενων κρατών, προκείμενου αφενός να αντιμετωπίσουν τις ζημιογόνες επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης και αφετέρου να επιτύχουν τους στόχους της πράσινης μετάβασης για την επίτευξη της κλιματικής ουδετερότητας και το φιλόδοξο στόχο της Συμφωνίας των Παρισίων (COP21) για τη συγκράτηση ανόδου της θερμοκρασίας σε επίπεδα κάτω από τον 1,5oC σε σχέση με τα προβιομηχανικά επίπεδα. 

Στη σκιά της κλιματικής κρίσης, οι επιπτώσεις της οποίας είναι πλέον ιδιαίτερα αισθητές στις οικονομίες όλων των κρατών, απειλώντας ανθρώπινες ζωές, καταστρέφοντας τη βιοποικιλότητα, πλήττοντας τις αλυσίδες εφοδιασμού, αυξάνοντας τις τιμές των τροφίμων και της ενέργειας και εκτοξεύοντας τις πληθωριστικές τάσεις, οι αντιπροσωπείες των κρατών συγκεντρώθηκαν στο Μπακού για να εκφράσουν τις απόψεις τους, να διαπραγματευθούν και τελικά να συμφωνήσουν σε μία σειρά στόχων που θα διευκολύνουν την επίτευξη της κλιματικής ουδετερότητας αποδεικνύοντας πως η Συμφωνία των Παρισίων του 2025 δεν αποτελεί γράμμα νεκρό και ότι εφαρμόζεται σχεδόν από το σύνολο των Κρατών της διεθνούς κοινότητας. 

Αξιοσημείωτη ήταν και η συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών που συνέβαλε με τον τρόπο της στην έκθεση των προβλημάτων από τη σκοπιά της και στην εξεύρεση λύσεων σε αυτά, ενώ αναδείχθηκαν οι ανισότητες στις χρηματοδοτήσεις για πράσινες επενδύσεις και καθαρή ενέργεια που ενώ αυξάνονται, παραμένουν δυσανάλογα κατανεμημένες, και επικεντρωμένες σε πλούσιες χώρες. 

Στα πλαίσια αυτά ανέδειξε και την ανάγκη συμπερίληψης της υλικής και άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς στη δράση για το κλίμα, που παρά την υπουργική συνάντηση των υπουργών πολιτισμού στο Μπακού, δεν κατέληξε σε κάποια συγκεκριμένη πρωτοβουλία που αναμένεται, όμως, να αναληφθεί στην επόμενη COP30. 

Η COP29 τόνισε την ανάγκη να κατευθυνθούν περισσότερα κεφάλαια στις χώρες που αντιμετωπίζουν μεγαλύτερες προκλήσεις, ώστε να διασφαλιστεί η δικαιοσύνη στη μετάβαση. Η μείωση των εκπομπών άνθρακα δεν προωθείται με τον απαιτούμενο ρυθμό, ενώ η συνεχιζόμενη αύξηση των ακραίων καιρικών φαινομένων υπογραμμίζει την επιτακτική ανάγκη για άμεσες, συλλογικές δράσεις. 

Λαμβάνοντας υπόψη τα ανωτέρω ένα από τα καθοριστικά επιτεύγματα της COP29 ήταν η ενίσχυση της χρηματοδότησης για την κλιματική δράση, ειδικά για τα ευάλωτα αναπτυσσόμενα κράτη, προκειμένου να προσαρμοστούν στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής. Εγκρίθηκαν δεσμεύσεις για τη διεύρυνση της παγκόσμιας συνεργασίας με στόχο την κλιματική δικαιοσύνη και τη μετάβαση σε καθαρές τεχνολογίες. 

Τα κράτη τελικά κατέληξαν να συμφωνήσουν στη θέσπιση ενός νέου παγκόσμιου οικονομικού στόχου που ονομάστηκε Στόχος Χρηματοδότησης του Μπακού (Baku Finance Goal-BFG) για τη διάθεση 1,3 τρισ. δολαρίων για το κλίμα στις αναπτυσσόμενες χώρες μέχρι το 2035. Περιλαμβάνει δε, το βασικό νέο στόχο διάθεσης 300 δισ. δολαρίων ετησίως έναντι του προηγούμενου στόχου των 100 δισ. δολαρίων ετησίως. 

Η συμφωνία αυτή αποτελεί μια ιστορική επιτυχία, ξεπερνώντας τις γεωστρατηγικές δυσκολίες που είχαν παρουσιαστεί τα τελευταία χρόνια, στις τρεις κύριες ομάδες κρατών, αναπτυγμένων, αναπτυσσόμενων και παραγωγών υδρογονανθράκων. Ως προς τα τελευταία, η ΕΕ είχε προτείνει την εφαρμογή της αρχής «ο ρυπαίνων πληρώνει» για δικαιότερη κατανομή των βαρών. 

Με το Στόχο Χρηματοδότησης του Μπακού θα ενισχυθούν οι πράσινες επενδύσεις σε βασικούς τομείς όπως η ενέργεια, με προτεραιοποίηση των ΑΠΕ, ενισχύοντας αντίστοιχα την ανάπτυξη, παρέχοντας καθαρή και φθηνή ενέργεια για όλους και δημιουργώντας νέες θέσεις εργασίας. Τα αναπτυσσόμενα κράτη εξέφρασαν τη δυσαρέσκεια και την απογοήτευση τους στο άκουσμα του νέου στόχου θεωρώντας πως η αύξηση αυτή της χρηματοδότησης είναι αδύνατο να καλύψει τις ανάγκες προσαρμογής στην κλιματική κρίση και ενεργειακής μετάβασης τους. Επίσης, δε δόθηκαν διευκρινίσεις πως θα διασφαλιστεί η εφαρμογή του νέου στόχου και ποια θα είναι η συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα. 

Η COP29 πέτυχε, επίσης, να ενεργοποιήσει το Ταμείο για Απώλειες και Ζημίες, που αναμένεται να ξεκινήσει τη διανομή χρημάτων το 2025. Το Ταμείο στοχεύει να στηρίξει οικονομικά τις ευάλωτες χώρες που έχουν πληγεί και πλήττονται από τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής. Εξασφαλίστηκαν συμφωνίες από συνεισφέροντα κράτη και δεσμεύσεις για χρηματοδοτήσεις, με συνολικά κεφάλαια που ξεπερνούν τα 730 εκατ. δολάρια. Το Ταμείο προβλέπεται να αρχίσει τη λειτουργία του το 2025, ενώ έχει ήδη υπογραφεί συμφωνία με τις Φιλιππίνες ως χώρα έδρας του Ταμείου, με την Παγκόσμια Τράπεζα υπεύθυνη για τη διαχείριση του. 

Ιδιαίτερη έμφαση δόθηκε στην εφαρμογή του Άρθρου 6 της Συμφωνίας των Παρισίων η οποία ρυθμίζει τις αγορές άνθρακα. Οι νέοι διευθετήσεις ενισχύουν τη διαφάνεια, αποτρέπουν τη διπλή καταμέτρηση εκπομπών και προωθούν πιο αποδοτικές επενδύσεις σε έργα μείωσης των ρύπων. Επίσης, καθορίστηκαν στρατηγικές για τη σταδιακή κατάργηση των ορυκτών καυσίμων, αλλά και για τη διασφάλιση δίκαιων μεταβάσεων στις εργαζόμενες κοινότητες. 

Για πρώτη φορά συμφωνήθηκαν συγκεκριμένα πρότυπα για μια κεντρική αγορά άνθρακα, παρέχοντας εργαλεία στις χώρες ώστε να μειώσουν τις εκπομπές με οικονομικά αποδοτικό τρόπο. Οι μηχανισμοί αυτοί προβλέπεται να επιταχύνουν την εφαρμογή των εθνικών κλιματικών σχεδίων, ενώ θα κατευθύνουν κεφάλαια σε αναπτυσσόμενες χώρες. 

Επιπροσθέτως, η απαίτηση επικαιροποίησης των εθνικά καθορισμένων συνεισφορών -NDCs - από το 2025 αποτελεί σημείο πίεσης για πιο φιλόδοξους στόχους. Ο συνδυασμός μείωσης εκπομπών και προσαρμογής σε ακραία καιρικά φαινόμενα θεωρείται κρίσιμος για την επίτευξη του στόχου της συγκράτησης της θερμοκρασίας στους 1,5°C και για την ενίσχυση της ανθεκτικότητας. 

Παράλληλα, η COP29 παρουσίασε μια σειρά επιτευγμάτων, διαρθρωμένων γύρω από πρωτοβουλίες και δεσμεύσεις για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. 

Η πρωτοβουλία BICFIT για τη Δημιουργία Συμμαχιών για Κλιματική Χρηματοδότηση, ένωσε φορείς όπως διεθνείς οργανισμούς, τράπεζες και τον ιδιωτικό τομέα για την ενίσχυση της πράσινης μετάβασης και τη δημιουργία του Κλιματικού Συνασπισμού του Μπακού για Μικρομεσαίες Επιχειρήσεις. 

Εγκρίθηκαν διακηρύξεις που ενισχύουν τη χρήση αποθήκευσης ενέργειας, δικτύων και υδρογόνου που έλαβαν υποστήριξη από 150 χώρες, ενώ υπογραμμίστηκε η ανάγκη περαιτέρω ανάπτυξης ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. 

Η «Διακήρυξη για Ψηφιακή Δράση» ενέπλεξε πάνω από 75 κυβερνήσεις και 1.100 οργανισμούς της τεχνολογίας για την ενίσχυση ανθεκτικών δράσεων μέσω ψηφιακών λύσεων. 

Η πρωτοβουλία για την ανάπτυξη της ανθρώπινης ανθεκτικότητας κατέληξε σε αρχές για την υγεία και το κλίμα, ενσωματώνοντας τη δημόσια υγεία στην κλιματική ατζέντα.

Πάνω από 50 χώρες δεσμεύτηκαν να μειώσουν το μεθάνιο από οργανικά απόβλητα, υποστηρίζοντας τον Παγκόσμιο Στόχο για το Μεθάνιο.

Η «Διακήρυξη MAP» συγκέντρωσε 160 οργανισμούς για την ανάπτυξη ανθεκτικών πόλεων μέσω πολυτομεακών προσεγγίσεων.

Περισσότερες από 60 κυβερνήσεις δεσμεύτηκαν να μειώσουν τις εκπομπές στον τουριστικό τομέα και να ενισχύσουν την ανθεκτικότητα του.

Η διακήρυξη για τα ύδατα υπογράμμισε την ανάγκη ένταξης πολιτικών για την προστασία λεκανών και οικοσυστημάτων στα εθνικά σχέδια δράσης.

Η COP29 έθεσε τη βάση για ισχυρότερη συνεργασία, εστιάζοντας στην ενίσχυση της χρηματοδότησης, την καινοτομία και τη βιώσιμη ανάπτυξη. Η COP29 κατέδειξε ότι υπάρχει δυναμική για πρόοδο, αλλά η υλοποίηση και η χρηματοδότηση παραμένουν ακόμη κεντρικά ζητήματα για τη διεθνή κοινότητα.

Τα αποτελέσματα της διάσκεψης δικαίωσαν τελικά τις άοκνες προσπάθειες που καταβλήθηκαν μέχρι και την τελευταία στιγμή για την εξεύρεση κοινών τόπων συνεργασίας.

Ανοίγει πλέον ο δρόμος για την επόμενη COP30 το 2025 που θα διεξαχθεί στο Μπέλεμ της Βραζιλίας όπου η φιλοδοξία είναι να συμπληρωθούν τα κενά των τριών προηγούμενων COP και να τεθεί ο πήχης πιο ψηλά σε ό,τι αφορά στην λήψη συγκεκριμένων μέτρων απανθρακοποίησης.

Θα είναι ένας κρίσιμος χρόνος για να διαπιστώσουν τα κράτη τις ανάγκες και τις ελλείψεις που αντιμετωπίζουν στην αντιμετώπιση της εντεινόμενης κλιματικής κρίσης, προκειμένου να οδηγηθούν στο Μπέλεμ αποφασισμένα για την εξεύρεση κοινών λύσεων και συνεργιών στο κοινό παγκόσμιο πρόβλημα.

* Η Φαίη Σελίμη είναι Δικηγόρος, MSc, Yποψήφια Διδάκτωρ Νομικής ΕΚΠΑ, και Αναπληρώτρια Διευθύντρια του Ινστιτούτου Κυκλικής Οικονομίας και Κλίματος του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Δημοσίου Δικαίου (EPLO). Είναι επίσης εκπρόσωπος του EPLO στη Σύμβαση Espoo και το Πρωτόκολλο SEA του ΟΗΕ (UNECE) και Senior Associate στη δικηγορική εταιρεία Δημητρίου Βακαλόπουλου, Θεοδώρας Νένδου & Συνεργατών.

Πηγή: rawmathub.gr