Στη συλλογική μας συνείδηση είναι χαραγμένοι οι σπάνιοι σε θάρρος και τόλμη αγώνες του ελληνισμού. Μάχες συνεχείς για λύτρωση από δεσμά, καταχτητές και εξαρτήσεις. Η ιστορία μας εμπνέει και μας προσφέρει τη δύναμη της κοινής αυτοπεποίθησης.
του Γιώργου Παπανδρέου
Ταυτόχρονα όμως η Ελλάδα χρειάστηκε, από την ίδρυσή της, να αντιμετωπίσει την οικονομική πτώχευση. Είχε ως συνέπεια την επιτροπεία από το εξωτερικό. Ας αναλογιστούμε ότι ήδη το 1832, έλαβε δάνειο 60 εκατ. φράγκων με την εγγύηση των Μεγάλων Δυνάμεων. Η συνθήκη του 1832 υποχρέωνε ρητά την ελληνική κυβέρνηση να καλύπτει κάθε χρόνο τις αποπληρωμές του χρέους, προτού διαθέσει εισοδήματα για οποιοδήποτε άλλο σκοπό. Εδινε στις ευρωπαϊκές Μεγάλες Δυνάμεις το δικαίωμα να επιμείνουν στη συμμόρφωση της χώρας. Αυτός ο φαύλος κύκλος πτώχευσης, εξωτερικού δανεισμού, αναδιάρθρωσης των χρεών και επιτροπείας, σφράγισε την ιστορία της χώρας μας μέχρι την πρόσφατη κρίση του 2010.
Δεν αποτελεί όμως παρά την κορυφή του παγόβουνου. Η ιστορική εμπειρία υποδούλωσης και εξάρτησης όπως και οι πολύχρονες συγκρούσεις με γείτονες για την ολοκλήρωση της ελληνικής επικράτειας, άφησαν τα κατάλοιπά τους στις δομές εξουσίας και στις αντιλήψεις μας. Το ελληνικό κράτος συγκροτήθηκε με κυρίαρχες τις πελατειακές ομάδες και γρήγορα εξαρτήθηκε από ανταγωνιστικά ολιγαρχικά συμφέροντα και παράγοντες με ξένες απολήξεις.
Οι αδυναμίες αυτές όχι μόνο μας κράτησαν πίσω. Προκάλεσαν διχασμό. Διχασμό που συχνά αφορούσε ποιον θεωρούμε εξωτερικό μας εχθρό και ποιον υποψήφιο σωτήρα. Διχασμό που υπονόμευσε την ενότητά μας και τη συλλογική μας ευθύνη να πραγματώσουμε εμείς τις δικές μας αναγκαίες αλλαγές.
Οσοι δε προσπάθησαν να κάνουν μεγάλες τομές, όσοι θέλησαν να δημιουργήσουν ένα οργανωμένο, σύγχρονο, ελεύθερο, δημοκρατικό κράτος, προσέκρουσαν σε τεράστιες αντιστάσεις. Χαρακτηριστικά είναι τα εμπόδια που συνάντησαν οι μεταρρυθμιστικές προσπάθειες φωτισμένων ηγετών μας όπως ο Χαρίλαος Τρικούπης και ο Ελευθέριος Βενιζέλος.
Η δημοκρατική ολοκλήρωση έμεινε μισή αφού οι δημιουργικές και παραγωγικές δυνάμεις του ελληνικού λαού, εντός και εκτός Ελλάδας, δεν αφέθηκαν να αναπτυχθούν προς όφελος του συνόλου. Σπαταλήθηκαν πόροι του ελληνικού λαού ταΐζοντας ένα παρασιτικό πελατειακό σύστημα. Ο υπέρμετρος δανεισμός και εξάρτησή μας ήταν φυσικό επακόλουθο.
Παρά τα δεινά που έχουμε υποστεί, μέσα από δύσκολους αγώνες και προσπάθειες, έχουμε κάνει σοβαρά βήματα μπροστά. Η Ελλάδα σήμερα είναι σε καλύτερη θέση από πολλές χώρες του κόσμου. Ομως η πιο πρόσφατη κρίση χρέους, τις επιπτώσεις της οποίας βιώνουμε ακόμη, ανέδειξε με τον πιο ξεκάθαρο τρόπο ότι πρέπει να συγκρουστούμε με το πελατειακό παρασιτικό σύστημα που παραμένει ισχυρό. Δεν μπορούμε να πορευόμαστε βλέποντας το κράτος ως λάφυρο των νικητών στις εκλογικές μάχες.
Ηρθε η ώρα, οι πολιτικές δυνάμεις του τόπου να αναγνωρίσουν με γενναιότητα τα διδάγματα της ιστορίας και να αναλάβουν τις ευθύνες τους. Να γίνει κατανοητό ότι για να προχωρήσουμε μπροστά, πρέπει να μη φοβόμαστε να ειπωθούν αλήθειες.
Ο ελληνισμός έχει τεράστιο απόθεμα δυνάμεων. Αν θέλουμε να αντιμετωπίσουμε επιτυχώς τις μεγάλες επερχόμενες προκλήσεις απαιτείται ένα κράτος δημοκρατικό, συμμετοχικό και ορθολογικά δομημένο που θα απελευθερώνει τις δημιουργικές αυτές δυνάμεις. Σε αυτές πρέπει να επενδύσουμε, με παιδεία και κοινωνική δικαιοσύνη, αλλάζοντας παράδειγμα διακυβέρνησης, τιμώντας έτσι με τον καλύτερο τρόπο τα διακόσια χρόνια αγώνων και ανεξαρτησίας.
Το άρθρο του Γεωργίου Α. Παπανδρέου έχει γραφτεί για τα «ΝΕΑ» στο πλαίσιο του διαδικτυακού συνέδριου του Economist με θέμα: «Ελλάδα: 200 χρονιά οικονομικής επιβίωσης»
