Ως οικονομικός σύμβουλος του Πρωθυπουργού κατά καιρούς έχω ακούσει ότι θα έπρεπε να περιοριστώ στο στενό μου αντικείμενο και να μην ασχολούμαι με θέματα πιο κοινωνικά. Ή, ότι η κοινωνική πολιτική λειτουργεί ως αντίβαρο στην οικονομική, ή είναι κάτι διακριτό από αυτήν. Διαφωνώ ριζικά. Για να υπάρξει ταχύρρυθμη οικονομική ανάπτυξη, κάθε Ελληνίδα και κάθε Ελληνας πρέπει να μπορούν να φτάσουν στο μέγιστο των δυνατοτήτων τους. Είναι μία μάχη στην οποία δεν περισσεύει κανένας.
Αυτό σημαίνει ότι κάθε οικονομική πολιτική πρέπει να αναλύεται και υπό το πρίσμα της άρσης των κοινωνικών και άλλων αποκλεισμών. Οι βέλτιστες οικονομικές πολιτικές διευρύνουν τις ευκαιρίες και βοηθούν και τους πιο αδύναμους. Για παράδειγμα, η διασύνδεση των νησιών και των ακριτικών περιοχών με οπτικές ίνες διευρύνει τις τοπικές ευκαιρίες. Ενας δημοσιογράφος θα μπορεί τώρα να εργαστεί και από τον τόπο καταγωγής του. Μια εταιρεία ενοικίασης πολυτελών κατοικιών μπορεί να έχει τη βάση της σε ένα ορεινό χωριό. Συμπολίτες ΑμΕΑ με προβλήματα κινητικότητας έχουν πρόσβαση σε περισσότερες δουλειές. Ολα αυτά ισχύουν και για την ψηφιοποίηση, γενικότερα. Για παράδειγμα, τα θέατρά μας με διαδικτυακές παραστάσεις διευρύνουν το κοινό τους και φέρνουν την ελληνική Τέχνη σε όλη την Ελλάδα αλλά και στις πιο απομακρυσμένες περιοχές του πλανήτη όπου ζει ο Ελληνισμός.
Η τηλεργασία μπορεί να μειώσει σημαντικά τις ανισότητες – φτάνει το κράτος να έχει δημιουργήσει τις αναγκαίες τεχνολογικές υποδομές για όλους. Στο πρόγραμμα που θα υποβάλει η Ελλάδα στο πλαίσιο του Ταμείου Ανάκαμψης, το 20% των πόρων θα διοχετευθεί σε ψηφιακές δράσεις. Και φέρνουμε μπροστά δράσεις ψηφιακής κατάρτισης. Δρομολογούμε ένα μεγάλο πρόγραμμα ψηφιακών και άλλων δεξιοτήτων πριν από το καλοκαίρι. Με πιστοποίηση και εξετάσεις. Η πανδημία κάποτε θα φτάσει στο τέλος της. Και μαζί της και τα έκτακτα επιδόματα. Στο ενδιάμεσο πρέπει να αυξήσουμε τις παραγωγικές δυνατότητες της Ελλάδας. Χρειαζόμαστε δίχτυα για ψάρεμα, όχι ψάρια. Σήμερα μόλις 3 στις 5 Ελληνίδες συμμετέχουν στην αγορά εργασίας, από τα χαμηλότερα ποσοστά στην Ευρωπαϊκή Ενωση.
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι αναγκαία προϋπόθεση για τη μακροπρόθεσμη ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας είναι η αύξηση της συμμετοχής των γυναικών. Στο νομοσχέδιο του Υπουργείου Εργασίας, που θα βγει τις επόμενες εβδομάδες σε διαβούλευση, συμπεριλαμβάνονται διευκολύνσεις, όπως τηλεργασία και ευέλικτο ωράριο για γονείς και φροντιστές. Αλλά και ειδικές ρυθμίσεις για γονείς διδύμων, τριδύμων, και για μονογονεϊκές οικογένειες. Διότι κανείς δεν πρέπει να αναγκάζεται να επιλέγει ανάμεσα στην εργασία και στην οικογένεια. Αυτό σημαίνει και άμβλυνση των διακρίσεων που υφίστανται σήμερα οι μητέρες. Η απαγόρευση απόλυσης θα επεκταθεί και στους νέους πατέρες. Η γονική άδεια ανατροφής του παιδιού αυξάνεται στους έξι μήνες και, το πιο σημαντικό, επεκτείνεται και στους πατέρες. Και φυσικά δίνονται κίνητρα για την άμβλυνση του δημογραφικού προβλήματος που, μακροπρόθεσμα, είναι η μεγαλύτερη οικονομική πρόκληση που αντιμετωπίζει η χώρα μας. Στο παρελθόν έχω υποστηρίξει ότι η άμβλυνση των διακρίσεων βοηθάει στην οικονομική ανάπτυξη. Διότι επιτρέπει σε όλους να αναπτυχθούν με βάση τις δυνατότητες τους, και όχι με βάση το φύλο, το χρώμα, τη θρησκεία, τον σεξουαλικό προσανατολισμό ή άλλο χαρακτηριστικό. Και διότι, όταν οι αποφάσεις λαμβάνονται από ομοειδείς ομάδες, καταλήγουν να είναι όμοιες. Ο διαφορετικός από εμάς θα δει κάτι διαφορετικό από εμάς.
Ακόμη και το κίνημα ΜeToo, που έφτασε πρόσφατα και στη χώρα μας με αφορμή τη γενναία συνέντευξη της κ. Μπεκατώρου, εκτός από την αυτονόητη και σημαντική προσωπική και κοινωνική του διάσταση έχει σε δεύτερο βαθμό και οικονομικό αποτύπωμα. Πώς θα αναπτυχθεί ο επαγγελματικός αθλητισμός όταν αθλητές τον εγκαταλείπουν μετά από παρενόχληση; Ποια γυναίκα θα εργαστεί σε ένα περιβάλλον στο οποίο το αφεντικό της ασκεί βία; Ποιος θα υψώσει το χέρι του να πει την άποψή του όταν βρίσκεται υπό καθεστώς εκφοβισμού και πώς θα λάβει τότε μια επιχείρηση τις σωστές αποφάσεις; Προσωπικά θαυμάζω το θάρρος όσων βρίσκουν την εσωτερική δύναμη να σπάσουν την σιωπή. Και είναι σημαντικό ότι, στη διάρκεια αυτής της κυβέρνησης, ο κόσμος αισθάνεται μεγαλύτερη εμπιστοσύνη να βγει μπροστά. Πρέπει να σταθούμε θεσμικά δίπλα σε όσες και όσους έχουν υποστεί σεξουαλική κακοποίηση ή παρενόχληση και αποκτούν το θάρρος να προβούν σε καταγγελία και μηνυτήρια αναφορά. Ομως δεν φτάνει μόνο αυτό: οι επιχειρήσεις έχουν την υποχρέωση να δημιουργήσουν τους αναγκαίους εσωτερικούς μηχανισμούς και να καλλιεργήσουν μια κουλτούρα ανεκτικότητας.
Πρέπει, επίσης, να βρεθούν και οι διαδικασίες εκείνες που θα επιταχύνουν την απονομή της δικαιοσύνης. Στον αγώνα αυτόν, πέρα από την Πολιτεία, ρόλο έχουν και οι επιχειρήσεις, οι συλλογικές τους οργανώσεις αλλά και το δικαστικό σώμα. Η καταγγελία της κ. Μπεκατώρου σήκωσε το χαλί αποκαλύπτοντας το πρόβλημα, αλλά έχουμε πολλή δουλειά μπροστά μας. Στις δράσεις που έχουν ενταχθεί στο Ταμείο Ανάκαμψης έχουμε προκρίνει και την κατάρτιση εργαζομένων στον δημόσιο και στον ιδιωτικό τομέα με στόχο την καταπολέμηση των διακρίσεων, το λεγόμενο diversity training. Σε αυτό προσθέτουμε τώρα και επιπλέον δράσεις.
Πρώτον, τη συλλογή στατιστικών που θα βοηθήσουν στη σύνταξη μιας ετήσιας Εκθεσης Διακρίσεων, αλλά και την καλύτερη χάραξη πολιτικών. Δεύτερον, την καλύτερη πιστοποίηση ιδιωτικών επιχειρήσεων ώστε να ενισχυθεί η διαφάνεια και να αναγνωριστεί η πρόοδος που γίνεται. Και τέλος, την θέσπιση ενός κρατικού βραβείου ισότητας. Διότι η πολιτεία οφείλει να δίνει πρώτη το παράδειγμα. Στη διάρκεια της πανδημίας ακούστηκε ότι πιθανώς δεν έχουμε την πολυτέλεια να ασχοληθούμε με θέματα που δεν άπτονται άμεσα της υγείας ή της οικονομικής στήριξης των πολιτών. Προφανώς προτεραιότητα κάθε κυβέρνησης πρέπει να είναι η αντιμετώπιση της πανδημίας. Ωστόσο, στα λόκνταουν, όταν κάθε πολίτης αναγκάστηκε να κλειστεί στο σπίτι του, με αβεβαιότητα για το τι ξημερώνει αύριο, αν θα έχει δουλειά, αν θα κλείσει η επιχείρησή του, και ανησυχώντας για την υγεία των γονιών και των παππούδων του, συνέβη και κάτι άλλο: μια εσωτερική ενδοσκόπηση, μια καλύτερη επαφή με τον εσωτερικό μας κόσμο, αυξημένη ενσυναίσθηση. Για εμάς που εργαζόμαστε στο οικονομικό επιτελείο είναι σημαντικό να συνεχίζουμε να εισηγούμαστε δράσεις με κοινωνική διάσταση. Να βοηθήσουμε στη δημιουργία μιας Ελλάδας στην οποία όλοι και όλες θα φτάνουμε στο μέγιστο των δυνατοτήτων μας. Διότι μόνον έτσι θα οικοδομήσουμε και μια ισχυρή οικονομία.
* Ο Αλέξης Πατέλης είναι επικεφαλής του Οικονομικού Γραφείου του Πρωθυπουργού
** Το άρθρο δημοσιεύθηκε στο protagon.gr
