«Η διαφορά μεταξύ των πάσης φύσεως αναλυτών και των διαχειριστών (πολιτικών, διπλωματών κ.λπ.) είναι μία μόνο λέξη: Ευθύνη. Αλλο πράγμα να πολεμάς τους Τούρκους σε κάποιο καφέ του Κολωνακίου ή σε κάποιο τηλεοπτικό πάνελ κι άλλο να είσαι στην αίθουσα επιχειρήσεων και να καλείσαι να λάβεις απόφαση για να κατεβάσεις έναν λαό σε πόλεμο με απρόβλεπτες συνέπειες». Αυτό υπογραμμίζει ο υποστράτηγος ε.α.-οικονομολόγος Γιώργος Χατζηθεοφάνους, στο βιβλίο «Εθνική Στρατηγική», το οποίο κυκλοφόρησε τον Νοέμβριο του 2017 αλλά μοιάζει ακόμα τόσο επίκαιρο.
Γιατί επίκαιρο; Διότι εσχάτως καταγράφηκε σειρά παρεμβάσεων περί εξωτερικής πολιτικής από άνδρες που υπηρέτησαν σε κορυφαίες εν Ελλάδι θέσεις. Το παράδοξο; Οταν βρίσκονταν σε αυτές τις θέσεις ευθύνης δεν έπραξαν όσα πλέον υποστηρίζουν ως ενδεδειγμένη πολιτική. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι (και) το ζήτημα της επέκτασης των ελληνικών χωρικών υδάτων (ή αιγιαλίτιδας ζώνης).
Εκ των υστέρων
Μιλώντας προ ημερών στο συνέδριο «Μεταπολίτευση 1974-2024: 50 χρόνια ελληνική εξωτερική πολιτική», ο πρώην Πρόεδρος της Δημοκρατίας, Προκόπης Παυλόπουλος, υποστήριξε την ανάγκη για «άμεση επέκταση των ελληνικών χωρικών υδάτων στα 12 ναυτικά μίλια στην Ανατολική Μεσόγειο». Είναι λάθος η άποψη του κ. Παυλόπουλου; Καθόλου, σύμφωνα με ειδικούς περί του Διεθνούς Δικαίου της Θάλασσας. Το ζήτημα έγκειται αλλού.
Τον Οκτώβριο του 2018, μια μέρα πριν αποχωρήσει από το υπουργείο Εξωτερικών, ο Νίκος Κοτζιάς –σύμφωνα με την «Καθημερινή»– έστειλε στον κ. Παυλόπουλο τα Προεδρικά Διατάγματα που είχε ετοιμάσει για την επέκταση των χωρικών υδάτων στα 12 ναυτικά μίλια σε διάφορες περιοχές, περιλαμβανομένης και της Κρήτης. Η αντίδραση του τότε Προέδρου της Δημοκρατίας ήταν να μην παραληφθούν. Μόλις τα έγγραφα έφτασαν στο Προεδρικό, επιστράφηκαν άρον άρον στο ΥΠΕΞ.
Στο ίδιο μήκος κύματος κινήθηκε και ο Αλέξης Τσίπρας. Μιλώντας στο ίδιο συνέδριο, ο πρώην πρωθυπουργός πρότεινε την επέκταση των χωρικών υδάτων στα 12 ν.μ. στην Ανατολική Μεσόγειο και ταυτόχρονα διμερείς συμφωνίες «όπου είναι δυνατόν» αναφέροντας το παράδειγμα της Αλβανίας. Ωστόσο, τον Δεκέμβριο του 2014, επί κυβερνήσεως Σαμαρά-Βενιζέλου, Ελλάδα και Ιταλία συμφώνησαν την οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών τους. Απέμεναν μόνο οι επίσημες υπογραφές από τους πολιτικούς. Μετά τη νίκη του ΣΥΡΙΖΑ και τη συγκυβέρνηση με τους ΑΝΕΛ, η εν λόγω συμφωνία θεωρήθηκε «ύποπτη». Επιχειρήθηκε να καταρτιστεί μια νέα από την αρχή, αλλά ο χρονισμός είχε χαθεί.
Σε ό,τι αφορά το θέμα της Αλβανίας, η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ διατεινόταν ότι έχει «λύση-πακέτο» για «παλαιά και νέα ζητήματα», όπως έλεγε ο κ. Κοτζιάς. Επρόκειτο για συμφωνία που κανείς δεν έμαθε τι περιλάμβανε, καθώς έμεινε στο συρτάρι.
Εν αντιθέσει, πάντως, με τους Παυλόπουλο – Τσίπρα, ο πρώην πρωθυπουργός και πρώην πρόεδρος της ΝΔ, Αντώνης Σαμαράς, εξαπέλυσε μύδρους και κατήγγειλε –όπως συνηθίζει το τελευταίο διάστημα– έλλειψη εξωτερικής πολιτικής, «διαβλέποντας» ότι έπονται «Πρέσπες Αιγαίου και Ανατολικής Μεσογείου».
Η ακινησία πολλών ετών στα ζητήματα θαλασσίων ζωνών ανατράπηκε το θέρος του 2020. Η Αθήνα οριοθέτησε τις θαλάσσιες ζώνες της με τη Ρώμη και προέβη σε μερική οριοθέτηση ΑΟΖ με το Κάιρο. Τον Οκτώβριο του ίδιου έτους Ελλάδα και Αλβανία συμφώνησαν την παραπομπή του ζητήματος οριοθέτησης των θαλασσίων ζωνών τους στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης. Με αποκλειστική υπαιτιότητα των Τιράνων το ζήτημα πάγωσε.
Προσεκτικές κινήσεις
Η οριοθέτηση θαλασσίων ζωνών είναι ένα σοβαρό ζήτημα που προϋποθέτει προετοιμασία. «Απαιτείται εσωτερική νομιμοποίηση, εξωτερική νομιμοποίηση και απαιτούμενη εθνική ισχύ για να υποστηρίξεις εμπράκτως αυτά που προτίθεσαι να εφαρμόσεις», δήλωσε στο «Μανιφέστο» ο κ. Χατζηθεοφάνους, ο οποίος εξήρε τη σημασία της οριοθέτησης με την Αίγυπτο, η οποία ακυρώνει το λεγόμενο «τουρκολιβυκό μνημόνιο».
Οι εκ του ασφαλούς τοποθετήσεις στα εθνικά θέματα δεν έχουν κόστος και προσφέρουν δημοφιλία. Ωστόσο, ενυπάρχει ο κίνδυνος της αιτίασης για υποκρισία, ιδιαίτερα για όσους έχουν βρεθεί σε θέσεις ευθύνης.
Τον Ιούνιο του 1995, έναν μόλις μήνα μετά την κύρωση της Συμβάσεως για το Δίκαιο της Θάλασσας από την ελληνική Βουλή, η τουρκική Εθνοσυνέλευση εξέδωσε το απαράδεκτο ψήφισμα-απειλή πολέμου (casus belli) εις βάρος της Ελλάδας εάν αυτή ασκήσει το μονομερές αναφαίρετο δικαίωμά της και επεκτείνει τα χωρικά της ύδατα. Ενα δικαίωμα που δεν υπόκειται σε διαπραγμάτευση με καμία χώρα.
Είναι σφάλμα να διατείνονται ορισμένοι ότι τα έκαναν όλα «ιδανικά» και «ανεπηρέαστα» στη βάρδιά τους.
