Σήμερα, δεν υπάρχει σχεδόν καμία διάκριση μεταξύ “online” και “offline”. Τουλάχιστον όχι από τεχνική άποψη. Η πρόσβαση στο Διαδίκτυο γίνεται από παντού και πάντα. Καθώς τα ευρυζωνικά δίκτυα κινητής τηλεφωνίας πολλαπλασιάζονται σε όλο τον κόσμο, φτάσαμε στα 5 δισεκατομμύρια χρήστες με υψηλή σύνδεση το 2020. Αυτό που παλιά ήταν πολυτέλεια μπορεί στην πραγματικότητα να γίνει τόσο “κανονικό” όσο και νέο… βάρος ή ακόμη και υποχρέωση.
των Γρηγόρη Δημητριάδη, Γιάννη Μαστρογεωργίου, Χαρ. Τσέκερη
Το να είσαι εκτός σύνδεσης, ή να αποσυνδέεσαι, είναι βέβαιο ότι θα γίνει ένα νέο είδος πολυτέλειας. Πολλοί βιώνουν το σύνδρομο FOMO, Fear of Missing Out, τον φόβο δηλαδή να αποσυνδεθούν μήπως και χάσουν κάτι (την επαφή), φόβο μήπως μείνουν πίσω από τις εξελίξεις. Αυτό όμως, πλέον, δεν είναι ούτε βιολογικά λειτουργικό, ούτε επαγγελματικά παραγωγικό. Από το FOMO,σταδιακά, θα πρέπει να οδηγηθούμε στο JOMO, Joy of Meeting Others, τη χαρά της αμεσότητας στην επαφή, στη διά ζώσης συνάντηση, την ανταλλαγή ματιάς με τον διπλανό μας. Η ισορροπία ανθρώπου, απασχόλησης και τεχνολογίας τοποθετεί σε νέο μοτίβο τη σχέση μας με τον εαυτό μας, τους άλλους και την τεχνολογία.
Κάθε αλγόριθμος χρειάζεται έναν “ανθρωπόριθμο”
Πανίσχυροι αλγόριθμοι, μεγάλα δεδομένα και έξυπνες μηχανές εξαπλώνονται γρήγορα σχεδόν σε όλους τους τομείς της κοινωνίας και των επιχειρήσεων. Η υπερ-αποδοτικότητα αποτελεί διαρκή στόχο, ενώ εγκαινιάζεται ένα είδος παγκόσμιας αφθονίας προϊόντων και υπηρεσιών. Ταυτόχρονα, ανακαλύπτουμε ότι η ανθρώπινη ευτυχία, η “ψυχολογικά πλούσια” ζωή, δεν μπορεί να ερμηνευθεί (ή να δημιουργηθεί) με αλγόριθμους. Ο νεολογισμός για τον “ανθρωπόριθμο” επιδιώκει να εξηγήσει την αυξανόμενη ανάγκη για κανόνες, αξίες και δεοντολογικές αρχές ως προς τον στόχο της χρήσης, που θα παραμείνουν αταλάντευτα προτεραιότητες για τον άνθρωπο σε έναν κόσμο όπου οι έξυπνες (και σύντομα, οι “σκεπτόμενες”) μηχανές τείνουν να αποτελέσουν την επόμενη φυσιολογική εξέλιξη.
Η πρόκληση για την ψηφιακή ηθική και δεοντολογία (από το “αν” στο “γιατί”)
Η τεχνολογία δεν έχει ηθική και τα ρομπότ δεν υπόκεινται αυτόνομα σε κανόνες δεοντολογίας. Ωστόσο, οι κοινωνίες μας βασίζονται σε αμοιβαία συμφωνημένες αξίες, κοινωνικά συμβόλαια και αρχές. Όσο περισσότερη τεχνολογία αναπτύσσουμε γύρω μας και εντάσσουμε στη ζωή μας, τόσο περισσότερο αυτή η συζήτηση περί κοινώς συμπεφωνημένων αρχών δεοντολογίας θα μεταφερθεί στο επίκεντρο. Η τεχνολογία έχει ήδη ξεπεράσει το ερώτημα “αν” μπορεί να γίνει κάτι (ή ακόμα πώς και πότε) – πολύσύντομα, το κύριο ερώτημα θα είναι “γιατί” πρέπει να γίνει, από ποιον, πού και πότε και υπό ποιες συνθήκες. Πρέπει να επιτρέψουμε στις μηχανές να λαμβάνουν “ηθικές” αποφάσεις; Πρέπει να ενσταλάξουμε ηθικές αρχές στις μηχανές;Και αν ναι, ποιες πρέπει να είναι αυτές; Ποιοι θα είναι οι βασικοί ακρογωνιαίοι λίθοι της ψηφιακής ηθικής; Ποιος θα το αποφασίσει;
Μια νέα αλληλεξάρτηση: από το εγώ στο οικολογικό
Σε έναν παγκόσμιο ψηφιακό κόσμο, πολύ λίγες χώρες, εταιρείες, άνθρωποι ή πράγματα θα παραμείνουν εντελώς αποκομμένα χωρίς καμία αλληλεπίδραση. Βαδίζουμε στο δρόμο της μετάβασης από τη ζωή σε νησίδα σε διαρκή αλληλεξάρτηση. Και από προνεωτερικά συστήματα εγωκεντρισμού σε σύγχρονα συλλογικά οικοσυστήματα. Αυτό θα έχει εκτεταμένες επιπτώσεις: τα οικοσυστήματα της τεχνολογίας, των επιχειρήσεων, των χωρών ή της πολιτικής αναγκάζονται να δικτυωθούν και να συνεργαστούν παρά να υπερ-ανταγωνιστούν μεταξύ τους. Είναι πλέον απολύτως σαφές ότι παγκόσμια ζητήματα όπως το περιβάλλον, η ενέργεια, τα τρόφιμα ή η τρομοκρατία δεν θα λυθούν με μεμονωμένες ενέργειες ανεξάρτητων φορέων. Πώς μπορούμε όμως να διατηρήσουμε την αυθυπαρξία μας και τη βούλησή μας όντας οι ίδιοι υπεύθυνοι για το πεπρωμένο μας, όταν μεγάλο μέρος της επιτυχίας ή της αποτυχίας μας θα εξαρτάται από το τι κάνουν οι άλλοι, ή από την πρόθυμη ή όχι συνεργασία τους; Πώς θα συμβεί αυτό με (τουλάχιστον) 5 δισεκατομμύρια συνδεδεμένους χρήστες Διαδικτύου;
Το μέλλον της ιδιωτικής ζωής
Οι περισσότεροι από εμάς μοιραζόμαστε προσωπικά δεδομένα στο Διαδίκτυο, διαρκώς με πιο γρήγορο ρυθμό, δημιουργώντας ένα παγκόσμιο υπολογιστικό νέφος (cloud). Τα δεδομένα μας μοιράζονται αναπόφευκτα κατά την αναζήτηση στον ιστό ή όταν χρησιμοποιούμε εφαρμογές σε κινητά, κοινοποιούμε ενημερώσεις, βαθμολογούμε ένα ξενοδοχείο ή ένα εστιατόριο, αγοράζουμε κάτι με πιστωτική κάρτα, ή απλώς δημοσιεύουμε ένα σχόλιο σε κάποια από τις πλατφόρμες των κοινωνικών μέσων. Θα γίνει η νέα μας πραγματικότητα μια “ποσοτικοποιημένη” καταγραφή δεδομένων που εμείς οι ίδιοι παράγουμε; Θα χρειαστούμε κάποιο είδος “ψηφιακής συμφωνίας” μη διάδοσης και πληροφοριακής αυτοδιάθεσης; Ή, ενδεχομένως, μια παγκόσμια συμφωνία για τα ψηφιακά δικαιώματα;
Επανεκκίνηση του καπιταλισμού και του μέλλοντος της κατανάλωσης: Το “βιώσιμο” προϊόν είναι το κερδοφόρο!
Κατά τους τελευταίους δύο αιώνες, το βιομηχανικό, ακόμα και το πρώιμο, μοντέλο της εποχής της πληροφορίας της 3ης Βιομηχανικής Επανάστασης ήταν το: “κέρδος και ανάπτυξη με σχεδόν κάθε κόστος” και η λογική αυτή παρέμεινε στον πυρήνα των κορυφαίων καπιταλιστικών οικονομιών του πλανήτη – καιφαινομενικά δεν υπήρχε βιώσιμη εναλλακτική λύση στον καπιταλισμό. Είναι, όμως, το μοντέλο αυτό βιώσιμο ακόμα; Τι θα ορίσει την “βιωσιμότητα” τα επόμενα 10 χρόνια;
Το μέλλον του Διαδικτύου: Μεγάλα Δεδομένα, Μεγάλος Αδελφός, Μεγάλη Τεχνολογία, και Μεγάλη Κυβέρνηση…;
Η τεχνολογία εξελίσσεται εκθετικά και αυτό που φαινόταν σαν επιστημονική φαντασία μόλις πριν από λίγα χρόνια γίνεται τώρα πραγματικότητα: VirtualReality (δυνητική πραγματικότητα) και AugmentedReality (επαυξημένη πραγματικότητα),αυτοοδηγούμενα αυτοκίνητα, υπηρεσίες προγνωστικής αναζήτησης και πρόβλεψης, εξαιρετικά ισχυροί κβαντικοί υπολογιστές. Η συνδεσιμότητα είναι παντού, σαν το οξυγόνο, και οι έξυπνες κινητές συσκευές είναι τα νέα… τσιγάρα: χαμηλού κόστους, βρίσκονται παντού, υπερ-κοινωνικά και εξαιρετικά εθιστικά. Πώς θα εξελιχθεί η σχέση μας με την τεχνολογία και την ιδιωτικότητα μας;
Οι άνθρωποι και οι “έξυπνες μηχανές” αλληλοσυνδέονται όλο και περισσότερο. Πώς όμως θα αντιμετωπίσουμε εμείςαυτήν την αυξανόμενη ενδυνάμωση λογισμικού και μηχανών, την επιτάχυνσητης ροής πληροφοριών και δεδομένων σε πραγματικό χρόνο (25 τετράκις bytes παράγονται καθημερινά!) και τις εκτεταμένες επιπτώσεις που θα έχουν αυτές οι εξελίξεις;
Άνθρωπος και μηχανή: Hell Ven;
Τι σημαίνει, άραγε, να είσαι άνθρωπος στο εγγύς μέλλον; Τι θα συμβεί με την εργασία και τις κοινωνικές μας σχέσεις, τους ηθικούς μας κώδικες και τον τρόπο με τον οποίο δραστηριοποιούμαστε; Είναι βέβαιο ότι το άμεσο μέλλον θα φέρει τη σύγκλιση ανθρώπου και μηχανής, σε κάθε πτυχή της κοινωνίας μας. Οι προκλήσεις και οι ευκαιρίες του HellVen (Hell+Heaven) θα είναι άφθονες: αυτό θα μπορούσε να είναι ένα είδος “αναγέννησης” για την ανθρωπότητα ή, αντιθέτως, να δημιουργήσει συμπεριφορικά προβλήματα ενός νέου μεταμοντέρνου ανθρώπου, ανάλογα με το πώς προετοιμαζόμαστε και ενεργούμεσήμερα. Από τη μια πλευρά, υπάρχει η ελπίδα αντιμετώπισης παγκόσμιων προβλημάτων, όπως η κλιματική αλλαγή, η ενέργεια, η έλλειψη νερού και τροφίμων, βασισμένη στην επιστημονική συνεργασία και εκθετική πρόοδο. Από την άλλη, όμως, οφείλουμε να εξετάσουμε την πιθανή απειλή να αισθανθούμε τη μηχανή απειλητικά, ως μια από τις πολλές μη ηθελημένες συνέπειες του μέλλοντος. Ποιος θα είναι υπεύθυνος για το αν θα γίνει παράδεισος ή κόλαση η συμβίωσή μας με τις έξυπνες μηχανές και τι πρέπει να κάνουμε σήμερα για να αντιμετωπίσουμε αυτή την πρόκληση;
* Ο κ. Γρηγόρης Δημητριάδης είναι Γενικός Γραμματέας του Πρωθυπουργού.
** Ο κ. Γιάννης Μαστρογεωργίου είναι Γενικός Γραμματέας Επικοινωνίας, Επικεφαλής Ομάδας Foresight υπό τον Πρωθυπουργό
*** Ο κ. Χαρ. Τσέκερης είναι Αντιπρόεδρος Εθνικής Επιτροπής Βιοηθικής και Τεχνοηθικής.
Πηγή: capital.gr
