Το τελευταίο διάστημα έγιναν πολλές συζητήσεις για την Ευρωπαϊκή Ένωση και τις συνέπειες που είχε και θα έχει η πανδημία Covid-19 στα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις των κρατών μελών και τις επιπτώσεις στις ατομικές ελευθερίες. Το ερώτημα που τίθεται είναι το πώς αντιδρούν οι Διεθνείς Οργανισμοί οι οποίοι θα πρέπει να αποτελούν την αρχιτεκτονική της παγκόσμιας διακυβέρνησης;
του Στράτου Γεραγώτη*
Ας ξεκινήσουμε με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ), ο οποίος βρίσκεται σήμερα στην πρώτη γραμμή ενόψει πανδημίας . Ο ΠΟΥ δεν έχει το δικαίωμα αυτόνομων ερευνητικών αρμοδιοτήτων στα κράτη, αλλά βασίζεται στις εκθέσεις που πρέπει να διαβιβάζουν τα κράτη σύμφωνα με τις διατάξεις των διεθνών υγειονομικών κανονισμών όπως αυτές αναθεωρήθηκαν το 2005 μετά την επιδημία SARS. Σύμφωνα με καταγγελίες κρατών, ο ΠΟΥ μπορεί να κηρύξει μόνον την ύπαρξη πανδημίας.
Ο Πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών Ντόναλντ Τράμπ κατηγόρησε τον ΠΟΥ ως ανίκανο και «Κινο-κεντρικό» και απείλησε να μειώσει την οικονομική εισφορά των ΗΠΑ στον οργανισμό . Πράγματι, σύμφωνα με ορισμένους, το Πεκίνο απέκρυψε αρχικά τα δεδομένα της επιδημίας, αποτρέποντας την έγκαιρη αντίδραση στον ιό . Αλλά αυτή την άποψη δεν την συμμερίζεται ο γενικός γραμματέας του ΠΟΥ , ο οποίος αντίθετα εξήρε την κινεζική κυβέρνηση για τα ληφθέντα μέτρα.
Ενόψει της πανδημίας, η ανικανότητα των Ηνωμένων Εθνών ήταν ξεκάθαρη . Το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ, δεν υιοθέτησε κανένα ψήφισμα λογω Κίνας φοβούμενο τις καταγγελίες για τη συμπεριφορά της αναφορικά με την καταπολέμηση της λοίμωξης. Σε αντίθεση με όσα συνέβησαν με τον Έμπολα, μια επιδημία που το Συμβούλιο Ασφαλείας χαρακτήρισε ως απειλή για τη διεθνή ειρήνη και ασφάλεια με το Ψήφισμα 2177 του 2014 και ζήτησε από τα κράτη να παράσχουν μαζική ιατρική βοήθεια, ενώ λογοκρίνει το κλείσιμο των συνόρων των χωρών που εμπλέκονται. Να σημειώσω επίσης πως και η Ρωσία δεν υποστήριξε την πρόταση σύγκλησης του Συμβούλιου Ασφαλείας.
Αντίθετα , μόνο ένα ψήφισμα υιοθετήθηκε από την Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών στις 2 Απριλίου. Πρόκειται για ένα γενικό κείμενο το οποίο δεν εξυπηρετεί σε τίποτα. Ωστόσο, δεν έχει εγκριθεί ψήφισμα το οποίο πρότειναν η Ρωσία και άλλες χώρες με στόχο να σταματήσουν οι μονομερείς κυρώσεις, οι οποίες σύμφωνα με αυτά τα κράτη θα εμπόδιζαν την αποτελεσματική καταπολέμηση της πανδημίας. Το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι αυτό των αμερικανικών κυρώσεων για το Ιράν, αλλά βεβαίως η Ρωσία σκέφτεται τις δυτικές κυρώσεις για την προσάρτηση της Κριμαίας. Όσον αφορά τις κυρώσεις που έχει επιβάλει το Συμβούλιο Ασφαλείας, όπως εκείνες που επιβλήθηκαν στη Βόρειο Κορέα, η οποία αρνείται την κήρυξη επιδημίας και συνεχίζει ακάθεκτη με πειράματα πυραύλων, μόνο το Συμβούλιο μπορεί να τις ανακαλέσει. Ωστόσο, αυτές οι κυρώσεις περιλαμβάνονται σε ψηφίσματα που έχουν μηχανισμούς που δεν εμποδίζουν την ανθρωπιστική βοήθεια.
Οικονομικές ενισχύσεις έχουν προβλεφτεί ή προγραμματιστεί από την Παγκόσμια Τράπεζα και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ). Εντούτοις, πρόκειται για μέτρια χρηματικά ποσά συγκριτικά με το μέγεθος της καταστροφής, που προορίζεται για χώρες με τις περισσότερες ανάγκες στον τρίτο κόσμο.
Τα διεθνή δικαστήρια έχουν επίσης αποτελέσει αντικείμενο μεγάλης κριτικής : πρώτα απ ‘όλα, το Διεθνές Δικαστήριο. Επίσης έχει τεθεί το ερώτημα εάν η Κίνα, θα έπρεπε να οδηγηθεί στο Δικαστήριο ως υπεύθυνη για την πρόκληση της πανδημίας και την επιφυλακτική της συμπεριφορά . Η απάντηση δεν είναι εύκολη. Θα πρέπει πρώτα να αποδειχθεί ότι το Δικαστήριο της Χάγης είναι αρμόδιο για το θέμα αυτό, καθώς επίσης και αν υπάρχει κράτος που επιθυμεί να κινήσει τη διαδικασία. Όσον αφορά την αξία, θα ήταν απαραίτητο να αποδειχθεί όχι μόνο ότι το Πεκίνο απέτυχε να γνωστοποιήσει αμέσως την επιδημία στον ΠΟΥ, αλλά και κυρίως ότι προσπάθησε στη συνέχεια να αποτρέψει την αποκάλυψη των στοιχειων από τις υγειονομικές αρχές. Πρόκειται για ένοχες και ποινικές συμπεριφορές, στις οποίες θα αποδοθούν οι ανυπολόγιστες ζημίες που προκλήθηκαν από την πανδημία.
Εδώ εμπλέκεται άμεσα το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο . Η Freedom Watch διαβίβασε την καταγγελία στον εισαγγελέα του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου, ώστε να αναλάβει έρευνες για να εξακριβώσει τις ευθύνες της κινεζικής πολιτικής και στρατιωτικής ηγεσίας, υπεύθυνη, σύμφωνα με την αμερικανική ΜΚΟ, για πειραματισμό με τον κορωναϊό ως βιολογικό όπλο και, ως εκ τούτου, για ένα έγκλημα κατά της ανθρωπότητας. Όμως, εκτός από οποιαδήποτε άλλη μελέτη σχετικά με τη δικαιοδοσία του Δικαστηρίου, δεδομένου ότι η Κίνα δεν επικύρωσε το ιδρυτικό καθεστώς, η υπόθεση του πειραματισμού του κορωναϊού ως βιολογικού όπλου έχει απορριφθεί από πολλά μέρη και μάλιστα από τη CIA.
Ο κατάλογος των διεθνών οργανισμών που ανήκουν στην οικογένεια των Ηνωμένων Εθνών θα μπορούσε να συνεχιστεί. Για παράδειγμα, η Διεθνή Οργάνωση Εργασίας (ILO)και τις συγκεκριμένες συστάσεις και συμβουλές για την προστασία των εργαζομένων και την εξασφάλιση του ελάχιστου επιπέδου επιβίωσης τους, ή του FAO και του Παγκόσμιου Επισιτιστικού Προγράμματος(WFP). Το πραγματικό πρόβλημα είναι εάν η σημερινή αρχιτεκτονική του διεθνούς συστήματος είναι επαρκής για να αντιμετωπίσει προκλήσεις όπως αυτή που βιώνουμε. Προφανώς και δεν είναι.
Τα Ηνωμένα Έθνη δημιουργήθηκαν για να αποτρέψουν την επανεμφάνιση τραγωδιών όπως του Β ‘Παγκοσμίου Πολέμου και έχουν ως κύριο σκοπό την αποφυγή της χρήσης της ένοπλης βίας και των συρράξεων , δικαιοδοτώντας το Συμβούλιο Ασφαλείας. Έχουν παρελθει πάνω από 70 χρόνια από τη ίδρυση τους και έχουν πιστωθεί με επιτυχίες και αποτυχίες. Αλλά οι δεύτερες είναι, τελικά, περισσότερες από τους πρώτες.
Ίσως ήρθε η ώρα να επανεξετάσουμε την διεθνή αρχιτεκτονική, να εντοπίσουμε άλλους τομείς ζωτικής σημασίας για την επιβίωση της ανθρωπότητας, εκτός από την απαγόρευση της ένοπλης βίας και των συρράξεων. Το να είσαι αισιόδοξος για τις μεγάλες αλλαγές δεν είναι εύκολο πράγμα. Εκτός από τα κυριαρχικά Κράτη και την έλλειψη εμπιστοσύνης στους υπερεθνικούς οργανισμούς , είναι επιβεβλημένη η μεταρρύθμιση του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ, ενός οργάνου που πλέον έχει ξεπεραστεί με τα πέντε μόνιμα μέλη και το δικαίωμα βέτο ,το όποιο για πάνω από 15 χρόνια είναι πλέον ακατανόητα άχρηστο.
*Στράτος Γεραγώτης, Διδάκτωρ Παν/μιου των Βρυξελλών, τ. Καθηγητής Ευρωπαϊκής Πολιτικής στο Παν/μιο της Pavia της Ιταλίας
