Η Πορτογαλία ανέλαβε την εκ περιτροπής προεδρία του Συμβουλίου της ΕΕ στις αρχές του χρόνου και ενώ οι Ευρωπαίοι πολίτες συνεχίζουν να αντιμετωπίζουν τις άνευ προηγουμένου υγειονομικές και κοινωνικοοικονομικές επιπτώσεις της πανδημίας της COVID-19. Για τις προτεραιότητες της Προεδρίας της Πορτογαλίας και τις μεθόδους που θα ακολουθήσει, καθώς και την κατάσταση των ελληνοπορτογαλικών σχέσεων, μιλά αποκλειστικά στo ert.gr η πρέσβης της στην Ελλάδα Eλενα Πάιβα, η οποία τις μέρες αυτές συμπληρώνει τον πρώτο χρόνο ως επικεφαλής της πορτογαλικής πρεσβείας της Αθήνας.
Η κα Πάιβα γεννήθηκε στην Μοζαμβίκη, σπούδασε Νομικά στη Λισσαβόνα και εισήλθε στη Διπλωματική Υπηρεσία της Πορτογαλίας πριν 30 χρόνια. Πριν έρθει ως πρέσβης στην Ελλάδα, υπηρέτησε σε νευραλγικές θέσεις στο Πορτογαλικό Υπουργείο Εξωτερικών, σε διεθνείς οργανισμούς και στην Αφρική.
Το σύνθημα που επέλεξε η Πορτογαλία για να χαρακτηρίσει την Προεδρία της είναι ενδεικτικό των προθέσεων της: «Ώρα για δράση: μια δίκαιη, πράσινη και ψηφιακή ανάκαμψη». To λογότυπό της έχει κι αυτό τη σημασία του: Διατηρώντας ως βάση τη σημαία της ΕΕ, έχει μπλε και κίτρινο χρώμα. Όμως, τα αρχικά 12 αστέρια (όπως της ΕΕ) μετατρέπονται σε 27 (όσα και τα κράτη μέλη), σηματοδοτώντας μια κατασκευή με εύρος, συνεκτικότητα και πολυμορφία. Και στο τέλος, τα 27 στοιχεία μετασχηματίζονται σε ήλιο και πηδάλιο, τα οποία αντιπροσωπεύουν την ιστορία, τη γεωγραφία και την ανοικτή στάση της χώρας αυτής προς τον κόσμο, καθώς και την πρόθεσή της να καθοδηγήσει την ΕΕ προς το μέλλον.
Κα Πρέσβη, ποιες είναι οι βασικές προτεραιότητες της Πορτογαλικής Προεδρίας και γιατί επελέγη ο τίτλος: «Ώρα για δράση: μια δίκαιη, πράσινη και ψηφιακή ανάκαμψη».
Είναι η 4η φορά που η Πορτογαλία αναλαμβάνει την προεδρία του Συμβουλίου της ΕΕ. Η Προεδρία μας θα βασιστεί στις αρχές που μας έκαναν να ενταχθούμε το 1986, στην τότε Ευρωπαϊκή Κοινότητα. Εκείνη την εποχή πιστέψαμε και εξακολουθούμε να θεωρούμε και τώρα ότι πρόκειται για μια κοινότητα προαγωγής ευημερίας και ταυτόχρονα αξιών, η οποία είναι σε θέση να επηρεάσει θετικά και τον υπόλοιπο Κόσμο.
Κατά τη διάρκεια της Γερμανικής Προεδρίας τα 27 κράτη μέλη αποφάσισαν να ενώσουν τις δυνάμεις τους για μια ανάκαμψη σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Η Πορτογαλική Προεδρία θα κάνει τώρα το παν για αρχίσει η εφαρμογή αυτής της κοινής δέσμευσης.
Στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Δεκεμβρίου υπήρξαν οι θεμελιώδεις συμφωνίες για το Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο 2021-2027 καθώς και το προσωρινό, αλλά πολύ σημαντικό, μέσο ανάκαμψης NextGenerationEU. Και οι δύο αυτές αποφάσεις συμπληρώθηκαν από την πετυχημένη κοινή προμήθεια εμβολίων για την αντιμετώπιση της Covid 19, με το κατόρθωμα να έχει αρχίσει ο εμβολιασμός ήδη από τα τέλη Δεκεμβρίου. Επομένως, έχουμε τώρα το σκοπό, το πρόγραμμα και τα χρηματοδοτικά εργαλεία για να προχωρήσουμε και να απαντήσουμε στις κοινωνικές και οικονομικές διαστάσεις της κρίσης, καθώς και να καλύψουμε πολλές από τις ανάγκες των πολιτών και των επιχειρήσεων μας.
Ο τίτλος που επέλεξε η Προεδρία μας υποδηλώνει και τις βασικές προτεραιότητές μας: προώθηση μιας ευρωπαϊκής ανάκαμψης, που να βασιστεί στην πράσινη και ψηφιακή μετάβαση. Επιπλέον, συμπερίληψη ενός Ευρωπαϊκού Πυλώνα Κοινωνικών Δικαιωμάτων προκειμένου να διασφαλιστεί ότι αυτή η πράσινη και ψηφιακή μετάβαση θα είναι δίκαιη και ισόρροπη για όλα τα κοινωνικά στρώματα. Τέλος, στόχος της Προεδρίας μας είναι η στρατηγική αυτονομία μιας Ευρώπης ανοικτής στον κόσμο.
Η κρίση που δημιούργησε η πανδημία ανέδειξε τον κρίσιμο ρόλο που παίζουν πλέον οι ψηφιακές τεχνολογίες στην οικονομική ανάκαμψη και την κοινωνική ευημερία της Ευρώπης. Υπ’ αυτό το πρίσμα, η Προεδρία μας έχει μια φιλόδοξη ψηφιακή ατζέντα που περιλαμβάνει ζητήματα όπως το «Πακέτο Ψηφιακών Υπηρεσιών», του οποίου βασικό συστατικό είναι μια ρύθμιση που πρέπει να υπάρξει για τα ψηφιακά μέσα και τις διαδικτυακές πλατφόρμες, προκειμένου να δημιουργηθεί μια ασφαλέστερη και δικαιότερη ψηφιακή σφαίρα. Υψηλές προτεραιότητες σ’ αυτό τον τομέα θα είναι, επίσης, η περαιτέρω διεθνής διασυνδεσιμότητα –με τη λειτουργία της υπερταχείας oπτικής πλατφόρμας ΕllaLink, που θα ενώνει την Ευρώπη με τη Λ. Αμερική- καθώς και η ενίσχυση της ανθρώπινης διάστασης στο ψηφιακό οικοσύστημα.
Η εφαρμογή των αποφάσεων για το Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο και το μέσο ανάκαμψης NextGenerationEU δεν είναι αυτόματη και εύκολη. Πως ακριβώς θα την χειριστεί η Πορτογαλική Προεδρία ;
Κατ’ αρχήν θα εργαστούμε για την ολοκλήρωση και ψήφιση όλης της εφαρμοστικής νομοθεσίας που απαιτούν το νέο «Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο», το μέσο ανάκαμψης NextGenerationEU και ο λεγόμενος «Μηχανισμός Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας», που είναι ο πυρήνας του.
Επίσης, είναι κρίσιμο τα «Εθνικά Σχέδια Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας» να έχουν εγκριθεί μέσα στους αμέσως επόμενους μήνες, ώστε τα κράτη μέλη να αρχίσουν να αντιμετωπίζουν τις συνέπειες της κρίσης το ταχύτερο δυνατόν. Και να σημειωθεί ότι τα Εθνικά Σχέδια είναι απολύτως ουσιώδη προκειμένου να υπάρξει μια κοινωνική και οικονομική ανάκαμψη που να βασίζεται στη λεγόμενη «διπλή μετάβαση»∙ δηλαδή και πράσινη και ψηφιακή.
Συγκεκριμένα, στόχος μας είναι η πρώτη δόση του «Μηχανισμού Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας» να μπορεί να φτάσει στα κράτη μέλη κατά τη διάρκεια του α’ εξαμήνου του 2021 και πριν το τέλος τις προεδρίας μας να έχουν εγκριθεί όλα τα Εθνικά Σχέδια. Έχουμε απόλυτη επίγνωση της πολυπλοκότητας αυτής της διαδικασίας, αλλά η Προεδρία μας «θα υπερβεί εαυτόν» προκειμένου να διασφαλιστεί ότι όλες οι προϋποθέσεις έχουν εκπληρωθεί.
Αναφορικά με το Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο, έχουμε δεσμευτεί ότι τα βασικά νομοθετικά εργαλεία –περίπου 40 συνολικά- μπορούν να γίνουν δεκτά με συντομία και αποτελεσματικότητα, προς όφελος και των 27 κρατών μελών.
Και μην ξεχνάμε ότι αυτό περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, ιδιαίτερα σημαντικά προγράμματα, όπως είναι το “Horizon Europe” που χρηματοδοτεί πανευρωπαϊκά την έρευνα και καινοτομία, το “Erasmus+” που ενισχύει τις ευκαιρίες στους κρίσιμους τομείς της εκπαίδευσης και κατάρτισης, το πρόγραμμα “Creative Europe” που υποστηρίζει τον πολιτισμό και τον οπτικοακουστικό τομέα, καθώς και το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο.
Η επίτευξη αυτού του στόχου συνεπάγεται, επίσης, την επικύρωση από τα εθνικά κοινοβούλια των αποφάσεων για τους «Ίδιους Πόρους» της ΕΕ. Η Πορτογαλία θα παρακολουθήσει στενά αυτή τη διαδικασία και θα διεξάγει διμερείς διπλωματικές επαφές, επιδιώκοντας να διασφαλίσει ότι οι χώρες μέλη θα κάνουν ότι μπορούν για μια σύντομη επικύρωση. Η εξέλιξη αυτή είναι που θα επιτρέψει, με τη σειρά της, στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή να δανειστεί τους απαραίτητους τώρα πόρους από τις διεθνείς αγορές.
Ποια είναι η πολιτική που θα ακολουθήσει η Πορτογαλική Προεδρία –παραλλήλως βέβαια με τους άλλους θεσμούς της ΕΕ- προκειμένου να υπάρξει καλύτερος και περισσότερος συντονισμός των χωρών μελών στην καταπολέμηση της Covid 19; Kαι σ’ αυτή την υπόθεση συμπεριλαμβάνονται, βεβαίως, η διασφάλιση εμβολίων και η αύξηση των εμβολιασμών, οι κοινές αποφάσεις για τους όρους διασυνοριακών μετακινήσεων, αλλά ακόμη και για την επιβολή των lockdown, καθώς και η δημιουργία μιας Ευρωπαϊκής Ένωσης Υγείας, που η Πορτογαλία είναι μεταξύ των χωρών μελών οι οποίες την υποστηρίζουν.
Όπως διατυπώθηκε στα Συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου του περασμένου Δεκεμβρίου, οι εταίροι χαιρετίζουν το συντονισμό σε ευρωπαϊκό επίπεδο για την ανάσχεση της πανδημίας. Επίσης, δεσμεύονται να εργαστούν για την περαιτέρω ενίσχυση της σχετικής συνεργασίας τους και ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά τη σταδιακή άρση των περιορισμών, την επιστροφή σε πιο κανονικές συνθήκες μετακινήσεων και ταξιδιών, συμπεριλαμβανομένου του διασυνοριακού τουρισμού, όταν βέβαια το επιτρέψουν οι υγειονομικές συνθήκες. Και σίγουρα υπάρχει ανάγκη για ανταλλαγή εμπειριών και για κατάρτιση κοινών σχεδίων για το μέλλον.
Όπως είπατε, υποστηρίζουμε τη δημιουργία μιας «Ευρωπαϊκής Ένωσης Υγείας», η οποία να μπορεί να συμβάλει στη δυνατότητα της Ευρωπαϊκής Ένωσης να αντιμετωπίζει κρίσεις για τη δημόσια υγεία, να συντονίζει τη δημιουργία ασφαλών εμβολίων και τεστ για τέτοιες περιπτώσεις και να συμβάλει στην παρακολούθηση των εξελίξεων σ’ αυτούς τους τομείς.
Καλωσορίζουμε την ανάπτυξη ασφαλών εμβολίων και τις συμφωνίες για κοινές προμήθειες που πέτυχε η Κομισιόν. Τώρα, έχει έρθει η σειρά της αποτελεσματικής οργάνωσης των επιχειρήσεων εμβολιασμού, ώστε κανείς να μην αποκλειστεί. Ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Φαρμάκων έχει καθοριστικό ρόλο στην ταχεία έγκριση των εμβολίων, ταυτοχρόνως με την υποχρέωσή του να διασφαλίζει τα υψηλότερα κριτήρια ποιότητας και ασφάλειας.
Κατά τη διάρκεια της Προεδρίας μας θέλουμε να αναδείξουμε τη σημασία που έχει η βελτίωση της πρόσβασης των ευρωπαίων πολιτών στα φάρμακα και τα εμβόλια, καθώς και η διαθεσιμότητα αυτών των αγαθών -και εν γένει του ιατροφαρμακευτικού εξοπλισμού- σε προσιτές τιμές. Στο πλαίσιο αυτό, θα διοργανώσουμε τον Απρίλιο, στη Λισσαβόνα, μια Διάσκεψη για τους όρους πρόσβασης στα φάρμακα.
Η Πορτογαλική Προεδρία έχει πρόθεση να πάρει κάποιες πρωτοβουλίες ώστε να υπάρξει μια εξέλιξη με τις προτάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για ένα νέο Σύμφωνο για την Μετανάστευση και το Άσυλο;
Yπάρχει σαφής αναγκαιότητα για μια αποτελεσματική αλληλεγγύη και κατανομή βαρών μεταξύ των κρατών μελών για αυτά τα ζητήματα. Επίσης, πρέπει να υποστηριχτούν οι χώρες που έχουν εξωτερικά σύνορα, όπως η Ελλάδα.
Κατά τη διάρκεια του εξαμήνου μας θα παρακολουθήσουμε από κοντά τις διαπραγματεύσεις που διεξάγονται για το προτεινόμενο νέο Σύμφωνο για την Μετανάστευση και το Άσυλο. Η επιθυμία μας είναι η προώθηση μιας συνεκτικής και ολοκληρωμένης προσέγγισης της Ευρώπης για αυτό το ζήτημα. Μια τέτοια πρέπει να αντανακλά την εξισορρόπηση μεταξύ της αποτροπής της παράνομης μετανάστευσης, της διαμόρφωσης διαύλων νόμιμης μετανάστευσης και των διαδικασιών ενσωμάτωσης των μεταναστών στις κοινωνίες μας. Βασικό συστατικό μιας τέτοιας προσέγγισης είναι η συνεργασία με τις χώρες προέλευσης και διέλευσης των μεταναστών. Ο στόχος μας πρέπει να είναι να συμφωνήσουμε σε ένα μηχανισμό κοινής διαχείρισης του μεταναστευτικού που να είναι αποτελεσματικός, ανθεκτικός και αξιόπιστος. Ταυτοχρόνως, οφείλει να σέβεται τα ανθρώπινα δικαιώματα και να βασίζεται στη δίκαιη κατανομή των προσπαθειών και των υποχρεώσεων.
Ως Προεδρία θα αποτελέσουμε έναν έντιμο διαμεσολαβητή. Θα αναζητήσουμε μια ισορροπημένη και δημιουργική προσέγγιση στις επόμενες συζητήσεις. Έχουμε επίγνωση των δυσκολιών. Είμαστε ρεαλιστές, αλλά ελπίζουμε να πετύχουμε πρόοδο στον τομέα αυτό.
Μιλήστε μας για τη σημασία που δίνει η Πορτογαλική Προεδρία στην ενίσχυση του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Μοντέλου και στη διοργάνωση μιας Κοινωνικής Διάσκεψης το Μάιο στο Πόρτο.
Το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Μοντέλο είναι κάτι το ξεχωριστό παγκοσμίως και έχει αποδειχθεί ζωτικής σημασίας για τον τρόπο π.χ. που αντιμετωπίζει η Ευρώπη την πανδημία. Αποτελεί την καλύτερη μέθοδο για να δημιουργηθεί στους Ευρωπαίους πολίτες η πεποίθηση ότι η πράσινη και ψηφιακή μετάβαση θα είναι, επίσης, δίκαιη και περιεκτική. Κατ΄ επέκταση, η κοινωνική διάσταση πρέπει να γίνεται αναφαίρετο τμήμα του μοντέλου βιώσιμης και αποανθρακοποιημένης οικονομίας που επιδιώκει η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία.
Η «Κοινωνική Διάσκεψη» του Πόρτο το Μάιο θα αποτελέσει μια εμβληματική στιγμή για την Προεδρία μας. Θα συγκεντρώσει, ταυτόχρονα, εκπροσώπους των κρατών μελών, των ευρωπαϊκών οργάνων, των κοινωνικών εταίρων, των ΜΚΟ, των κινήσεων πολιτών και του ακαδημαϊκού χώρου. Οι εργασίες θα περιστραφούν γύρω από τα ζητήματα της απασχόλησης, των προσόντων και της κοινωνικής προστασίας. Ο δε κυριότερος στόχος είναι να δοθεί μια πολιτική ώθηση στην εφαρμογή του Ευρωπαϊκού Πυλώνα Κοινωνικών Δικαιωμάτων, καθώς και στο Σχέδιο Δράσης που αναμένεται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή το Μάρτιο, μέσω συγκεκριμένης δέσμευσης των 27.
Πηγαίνοντας στη δράση της ΕΕ για τις διεθνείς σχέσεις και την εξωτερική πολιτική, τι σκοπεύει να κάνει η Πορτογαλία κατά τη διάρκεια του εξαμήνου της Προεδρίας της ώστε να αρθεί το αδιέξοδο που δημιουργήθηκε για την έναρξη ενταξιακών διαπραγματεύσεων της ΕΕ με τη Β. Μακεδονία και την Αλβανία ; Και πως θα χειριστεί τις αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου που αφορούν την Τουρκία ;
Σε ό,τι αφορά τη Β. Μακεδονία και την Αλβανία, η Προεδρία θα συνεχίσει τις επαφές με όλες τις πλευρές προκειμένου να προχωρήσει η διαδικασία διεύρυνσης προς τα Δ. Βαλκάνια, στη βάση μια νέας, περισσότερο αξιόπιστης και πιο αποτελεσματικής μεθοδολογίας.
Φιλοδοξούμε να γίνουν αποδεκτά τα διαπραγματευτικά πλαίσια παραλλήλως με τη Β. Μακεδονία και την Αλβανία και να έχουμε την ευκαιρία να διοργανώσουμε, το ταχύτερο, την πρώτη Διακυβερνητική Διάσκεψη για την επίσημη έναρξη των ενταξιακών διαπραγματεύσεων.
Θα συνεχίσουμε, επίσης, με την προώθηση μέτρων σταθεροποίησης και ενσωμάτωσης στην περιοχή, υποστηρίζοντας τις προσπάθειες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για ενίσχυση των μεταρρυθμίσεων σ’ αυτές τις χώρες.
Αναφορικά με τις σχέσεις της ΕΕ με την Τουρκία, είναι σημαντικό να υπογραμμιστεί η δέσμευση της Ένωσης στην υποστήριξη των συμφερόντων της ίδιας, καθώς και των μελών της, στο πλαίσιο και της προώθησης μιας περιφερειακής σταθερότητας. Καταδικάζουμε μονομερείς ενέργειες και προκλήσεις από την πλευρά της Τουρκίας και υποστηρίζουμε μια διατηρήσιμη αποκλιμάκωση. Υπό το πρίσμα αυτό χαιρετίζουμε την επανάληψη των διμερών διερευνητικών επαφών μεταξύ της Ελλάδας και της Τουρκίας.
Υποστηρίζουμε τα Συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου του Δεκεμβρίου 2020, η οποία επαναβεβαίωσε τα στρατηγικά συμφέροντα στην ανάπτυξη μιας συνεργατικής και αμοιβαία επωφελούς σχέσης με την Τουρκία. Η προσφορά μιας θετικής ατζέντας προς την Αγκυρα βρίσκεται πάντα στο τραπέζι. Η ατζέντα αυτή μπορεί να αρχίσει να υλοποιείται μόλις η Τουρκία δείξει πως είναι έτοιμη να προωθήσει μια αληθινή συνεργασία με την Ένωση και τα κράτη μέλη, προκειμένου να λυθούν οι όποιες διαφορές μέσω διαλόγου και σε συμφωνία με το διεθνές δίκαιο.
Μια κοινή έκθεση του Ύπατου Εκπροσώπου της ΕΕ για την Εξωτερική Πολιτική και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την τρέχουσα κατάσταση των ευρωτουρκικών σχέσεων και των επιλογών για το πώς να πορευτούμε αναμένεται τον προσεχή Μάρτιο του ’21. Είναι ώρα για να μετατρέψουμε τη δυναμική της δυσπιστίας, της αντιπαλότητας και της αντιπαράθεσης, σε σχέσεις που να βασίζονται στη συνεργασία και τον αμοιβαίο σεβασμό.
Πως θα περιγράφατε τις διμερείς σχέσεις Ελλάδας-Πορτογαλίας σε ό,τι αφορά τη διπλωματία, το εμπόριο, τον τουρισμό και τον πολιτισμό ;
Oι διμερείς σχέσεις μεταξύ των δύο χωρών είναι πραγματικά εξαιρετικές. Υπάρχει, ωστόσο, περιθώριο για ενίσχυση των οικονομικών και εμπορικών δεσμών μας. Προκειμένου δε να προωθηθούν οι επιχειρηματικές συνεργασίες, έχουμε υπογράψει ένα Μνημόνιο Κατανόησης (MoU) μεταξύ δύο παρόμοιων χρηματοπιστωτικών φορέων που έχουν οι χώρες μας: πρόκειται για το Instituição Financeira de Desenvolvimento (Χρηματοπιστωτικό Ινστιτούτο Ανάπτυξης) και την Ελληνική Αναπτυξιακή Τράπεζα Επενδύσεων. Πολλές πορτογαλικές εταιρίες δραστηριοποιούνται τώρα στην Ελλάδα και το ίδιο συμβαίνει με ελληνικές επιχειρήσεις στην Πορτογαλία.
Η Πορτογαλία και η Ελλάδα βρίσκονται στις δύο άκρες της Ευρώπης. Ωστόσο, παρά τη γεωγραφική απόσταση, υπάρχει ένα μεγάλο ενδιαφέρον για τη γλώσσα και τον πολιτισμό της μιας στην άλλη. Η ελληνική γλώσσα διδάσκεται στα πορτογαλικά πανεπιστήμια και από την πλευρά μας βρισκόμαστε σε επαφές με ελληνικά ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα προκειμένου να επαναλάβουν κι αυτά τη διδασκαλία της πορτογαλικής.
Αναφορικά με τον πολιτισμό, υπάρχει μια ανοδική τάση στην ανταλλαγή καλλιτεχνών από τις δύο χώρες. Έτσι, κάθε χρόνο ένας αριθμός πολιτιστικών εκδηλώσεων από Έλληνες καλλιτέχνες διοργανώνεται στην Πορτογαλία, καθώς και το αντίστροφο. Και βέβαια να μην λησμονούμε την μεγάλη επίδραση της ελληνικής γλώσσας στην πορτογαλική.
