Με πλήθος εκδηλώσεων, δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι στις δύο γειτονικές της Βιέννης πρωτεύουσες, στην Πράγα και στην Μπρατισλάβα, τιμούν από σήμερα την 30η επέτειο της έναρξης της αποκαλούμενης «Βελούδινης Επανάστασης», της ανατροπής δηλαδή του κομμουνιστικού καθεστώτος, στις 17 Νοεμβρίου 1989, στην ενιαία τότε Τσεχοσλοβακία, με την ημερομηνία αυτή να έχει, ήδη δεκαετίες νωρίτερα, έναν ιδιαίτερο συμβολισμό στην ιστορία της χώρας.
Δεκάδες χιλιάδες συνέρρεαν σήμερα από το απόγευμα στο κέντρο της τσέχικης πρωτεύουσας σε ένα πολύχρωμο “Φεστιβάλ της Ελευθερίας”, για να παρακολουθήσουν τις εκδηλώσεις μνήμης σε δεκάδες σκηνές με συναυλίες, θεατρικές παραστάσεις, δημόσιες συζητήσεις, με ανάλογη εικόνα να υπάρχει και στο κέντρο της σλοβάκικης πρωτεύουσας.
Όταν στις 17 Νοεμβρίου 1989 χιλιάδες κόσμου συγκεντρώνονταν στο κέντρο της Πράγας, κτυπώντας ρυθμικά τα κλειδιά τους, ήταν η πρώτη μεγάλη φοιτητική διαδήλωση της «Βελούδινης Επανάστασης», που λίγες εβδομάδες αργότερα θα ολοκληρωνόταν με την ειρηνική αλλαγή εξουσίας, με την ανακήρυξη του αντιφρονούντα συγγραφέα και ποιητή Βάτσλαβ Χάβελ σε πρόεδρο της χώρας.
Πάνω από 450 προσωπικότητες στις 21 Νοεμβρίου του 1989 ίδρυαν στην Πράγα το «Φόρουμ πολιτών», που έπαιξε καθοριστικό ρόλο στις κατοπινές εξελίξεις, με το σχηματισμό της κυβέρνησης “εθνικής συνεννόησης” στις 10 Δεκεμβρίου και την ανάδειξη του Βάτσλαβ Χάβελ από τη Βουλή, σε πρώτο μετακομμουνιστικό Τσεχοσλοβάκο πρόεδρο στις 28 Δεκεμβρίου της ίδιας χρονιάς.
Αυτή η ειρηνική μετάβαση από το πρώην καθεστώς σε μία νέα τάξη πραγμάτων εντασσόταν στη μεγάλη δημοκρατική αλλαγή που συντελούνταν εκείνη τη χρονιά σε ολόκληρη την Κεντρική Ευρώπη, με το Τείχος του Βερολίνου να έχει πέσει μόλις εβδομάδα νωρίτερα.
Στην γειτονική Ουγγαρία μέσα στον Οκτώβριο είχε ανακηρυχθεί η Τρίτη Δημοκρατία, αφού είχε προηγηθεί λίγες εβδομάδες νωρίτερα, τη νύκτα της 10ης προς την 11η Σεπτεμβρίου, το άνοιγμα των συνόρων προς την Αυστρία και η φυγή δεκάδων χιλιάδων Ανατολικογερμανών προς τη Δύση, που σήμανε την αρχή του τέλους της Γερμανικής Λαοκρατικής Δημοκρατίας.
Ήδη από τον Αύγουστο της ίδιας χρονιάς, στην Πολωνία είχε αναλάβει η νέα κυβέρνηση υπό τον πρώτο μεταπολεμικά μη κομμουνιστή πρωθυπουργό, τον καθολικό δημοσιογράφο Ταντέους Μαζοβιέτσκι.
Η επιλογή το 1989 ακριβώς της 17ης Νοεμβρίου για την πρώτη μαζική αντικαθεστωτική εκδήλωση στην τότε ενιαία Τσεχοσλοβακία, με την φοιτητική διαδήλωση των “κλειδιών”, ανάγεται στην ιστορία της χώρας.
Και αυτό, γιατί 50 χρόνια νωρίτερα, στις 17 Νοεμβρίου 1939 οι γερμανοναζιστές κατακτητές της χώρας έκλεισαν τα πανεπιστήμια της και έσυραν πάνω από χίλιους φοιτητές στο ναζιστικό στρατόπεδο συγκέντρωσης Ζάξενχαουζεν, όπου την ίδια ημέρα εκτέλεσαν εννέα από αυτούς.
Το 1941, αυτή η 17η Νοεμβρίου ανακηρύχθηκε στο Λονδίνο “Διεθνής Ημέρα Φοιτητών”, ενώ αργότερα, στην μεταπολεμική Σοσιαλιστική Δημοκρατία της Τσεχοσλοβακίας, εορταζόταν ως “Αντιφασιστική Ημέρα Μνήμης”.
Ωστόσο, της 17ης Νοεμβρίου 1939 είχε προηγηθεί μία σειρά γεγονότων που είχαν ξεκινήσει στις 28 Οκτωβρίου 1939, την ημέρα της εθνικής επετείου της Τσεχοσλοβακίας, σε ανάμνηση της ίδρυσης της Πρώτης Δημοκρατίας το 1918, μετά την κατάρρευση της Αυστροαουγγρικής Αυτοκρατορίας, ως συνέπεια του Α΄ Παγκόσμιου Πολέμου.
Τιμώντας την εθνική επέτειο τους, φοιτητές διαδήλωναν την ημέρα εκείνη στην Πράγα ενάντια στην γερμανοναζιστική κατοχή, που είχε επιβληθεί μετά την εισβολή των ορδών του Χίτλερ στη χώρα τον Μάρτιο του 1939 και την ίδρυση των προτεκτοράτων του, της Βοημίας και της Μοραβίας.
Λίγες ημέρες μετά την βάρβαρη καταστολή της φοιτητικής διαδήλωσης της 28ης Οκτωβρίου, στις 11 Νοεμβρίου 1939, ο 24χρονος φοιτητής Γιαν Όπλεταλ υπέκυπτε στα τραύματα που είχε υποστεί από την ναζιστική επιδρομή, γεγονός που αποτέλεσε το έναυσμα για τις μαζικές φοιτητικές αντιναζιστικές συγκεντρώσεις, στις οποίες οι ναζιστές απάντησαν με το προαναφερθέν κλείσιμο των πανεπιστημίων και στη μεταγωγή χιλίων και πλέον φοιτητών στο ναζιστικό στρατόπεδο συγκέντρωσης στο Ζάξενχαουζεν.
