Η συμπάθεια προς το κίνημα «χωρίς γραβάτα» ανεστράφη όταν διαπιστώθηκε πως ο ΣΥΡΙΖΑ οδηγούσε σε επικίνδυνα μονοπάτια την Ελλάδα.
Γράφει ο Πάνος Καρβούνης
Ιανουάριος-Ιούνιος 2011: Εξι µήνες η χώρα έβραζε. Οι Ελληνες συμπατριώτες µου είχαν φτάσει ή ξεπεράσει τα όρια αντοχής, µε το ποτήρι να έχει ξεχειλίσει προ πολλού. Οι «αγανακτισμένοι» βγήκαν στους δρόμους τον Μάιο. Δεν έβλεπα έξω από τα γραφεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής παρά µόνο διαδηλώσεις. Τον Ιούνιο η κρίση κορυφωνόταν και την ημέρα που ο πρωθυπουργός καλούσε χωρίς επιτυχία την αντιπολίτευση σε σύμπραξη, είχα την αίσθηση ότι το κράτος είχε καταλυθεί. Με έπιανε κόμπος στον λαιμό καθώς παρατηρούσα την εχθρότητα που αναπτυσσόταν εναντίον της Ευρωπαϊκής Ενωσης, την οποία εγώ εκπροσωπούσα. Οι δημοσκοπήσεις έδειχναν να πέφτει θεαματικά η εμπιστοσύνη των Ελλήνων στην Ευρώπη. Τα πολύ δύσκολα ξεκινούσαν. Η Ευρώπη είχε γίνει εχθρός για τόσους Ελληνες. Κι εγώ; Η ζωή ποτέ δεν είναι καθαρή στις αποφάσεις της, αλλά, παρά τη δύσκολη θέση µου, ουδέποτε οι πράξεις µου ή οι εντολές που λάμβανα από τις Βρυξέλλες ήρθαν σε σύγκρουση µε τον πατριωτισμό µου.
Νοέμβριος 2011: Κρατούσα το κεφάλι µου µη σπάσει. Η κυβέρνηση έπεφτε, έτσι απλά. Είχα φτάσει στην Ελλάδα για µια σύντομη και δύσκολη µεν αποστολή, εξελισσόταν όμως σε οδύσσεια. Μια ακόµα οδύσσεια για την Ελλάδα. Κι ένας ακόμα τρωικός πόλεμος ξεσπούσε εκείνο το βράδυ της 2ας Νοεμβρίου.
Ο πρωθυπουργός είχε ρίξει το φιτίλι για δημοψήφισμα.
«Mr. Representative of the European Commission in Greece, could I have your assessment on the referendum?»
Διακρίνω καθαρά και απευθείας στην τηλεφωνική γραµµή τον πρόεδρο Μπαρόζο…
«Η άποψή µου, κύριε πρόεδρε, είναι ότι θα έπρεπε να υπάρξει πολιτική συναίνεση, κάτι που δεν συμβαίνει εδώ, και τυχόν δημοψήφισμα θα µας οδηγήσει πιθανότατα εκτός Ευρωζώνης». Εξάλλου, τόσο η ΝΔ αλλά και το αναδυόμενο τότε κόμμα του ΣΥΡΙΖΑ είχαν ταχθεί κατά της διεξαγωγής δημοψηφίσματος.
Η φωτιά έφτασε ως τις Κάννες, όταν ο πρωθυπουργός κλήθηκε επειγόντως στη Διάσκεψη των G8. Εκεί κατέγραψε ο δημοσιογράφος Peter Spiegel ότι είδαν τη Μέρκελ να κλαίει, ενώ ακολούθησε η παραίτηση του πρωθυπουργού. Το δράμα κλιμακωνόταν.
Φεβρουάριος-Μάιος 2012: Ακριβώς δεκατέσσερις μήνες μετά την άφιξή µου στην Αθήνα, έζησα µία από τις χειρότερες βραδιές. Η Αθήνα στις φλόγες, τα σινεμά Αττικόν και Απόλλων, που τόσο αγάπησα νέος, ως μαθητής και φοιτητής της Νομικής αργότερα, δεν υπήρχαν πια. Στάχτη, εικόνες χίλιες λέξεις ταξιδεύουν παντού. Κατακλύζομαι από αιτήματα ξένων δημοσιογράφων που έχω καλέσει στη χώρα σε μια προσπάθεια να μετριάσω την αρνητική εικόνα της χώρας που προβάλλεται στο εξωτερικό. Θέλουν να ξέρουν αν… όλα τελείωσαν. Δεν µας γνωρίζουν καλά εμάς τους Ελληνες, βλέπετε, αλλά και εκείνοι που µας γνωρίζουν, αγνοούν πόσο ανθεκτικοί είμαστε ως λαός. Μετά την τραγωδία, ξαναστεκόμαστε στα πόδια µας. Μετά τα αποκαΐδια, τα κύτταρά µας αναπλάθονται.
Τον Μάρτιο habemus νέο μνηµόνιο και κούρεμα του χρέους υπό την καθοδήγηση ενός τεχνοκράτη πρωθυπουργού, που κατείχε µε κάθε λεπτομέρεια τα ζητούμενα ως πρώην αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας. Τη μη αξιοζήλευτη θέση του υπουργού Οικονομικών την κρίσιμη αυτήν περίοδο είχε θαρραλέα αναλάβει ο νέος πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ, ο οποίος εργάστηκε με αυταπάρνηση και επιτυχία σε έναν χώρο που του ήταν αρχικά άγνωστος και κανείς, λόγω της βαθιάς κρίσης, δεν ήθελε να αναλάβει.
Ενώ όμως πολλοί συμφωνούσαν ότι ο τεχνοκράτης πρωθυπουργός είναι ο σωστός άνθρωπος to do the job, μέσα µου έλεγα ότι δεν υπάρχει περίπτωση μια τόσο πολιτικo-κοµµατικοποιηµένη κοινωνία να μείνει µε σταυρωμένα χέρια και να δώσει πάσο σε έναν µη πολιτικό για διάστημα µεγαλύτερο από λίγους µήνες. Κι αυτό συνέβη. Η ΝΔ διείδε την ευκαιρία να κερδίσει τις εκλογές και επιτάχυνε τη διεξαγωγή τους.
Πάµε λοιπόν σε διπλές εκλογές µε υπηρεσιακό πρωθυπουργό τον πρώην πρόεδρο του Συμβουλίου της Επικρατείας Τάκη Πικραµµένο, µια ευχάριστη αποκάλυψη από κάθε άποψη: εύστροφος, µορφωµένος, πολύγλωσσος, µε δεινές οργανωτικές και διπλωματικές ικανότητες, το όνοµά του θα συμπεριλαμβάνεται στη λίστα των επιτυχημένων πρωθυπουργών της νεότερης ιστορίας µας.
Ιούλιος 2012: Εχουμε εκλεγμένο νέο πρωθυπουργό, ο οποίος βάσισε την καμπάνια του στην επαναδιαπραγμάτευση του δεύτερου μνημονίου. Προτού αναλάβει, οι σχέσεις του µε την Ευρωπαϊκή Επιτροπή ήταν οριακές. Ευτυχώς υπήρχαν οι δύο φιλοευρωπαίοι αντιπρόεδροι του κόµµατός του, οι οποίοι κράτησαν, στα πέτρινα χρόνια του αντιµνηµονιακού µένους, τον άρρηκτο κρίκο µε την «παράταξη που έβαλε την Ελλάδα στην Ευρώπη».
Η συνέχεια ήταν τελείως διαφορετική. Ο νέος πρωθυπουργός μάς κατέπληξε. Του είχα επανειλημμένα μεταφέρει τις ενστάσεις της Ευρωζώνης σχετικά με το αίτημά του για «άμεση επαναδιαπραγμάτευση» των όρων του μνημονίου, διεκδίκηση που είχε κάνει σημαία για την εκλογή του. Ομως εισάκουσε τον πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής ο οποίος, µόλις µπήκαµε στο γραφείο του στο Μαξίμου, τέλος Ιουλίου, τον συμβούλευσε, προτού ζητήσει να διαπραγματευτεί νέους όρους, να εφαρμόσει πρώτα τα συμφωνημένα, γιατί η χώρα κινδύνευε µε Grexit.
Ακολούθησε µακρά περίοδος δύο ετών, οπότε η χώρα αποκατέστησε τη χαμένη αξιοπιστία της, µε πολύ δύσκολες αποφάσεις και σκληρά μέτρα, τα οποία κατέστησαν για πρώτη φορά ορατή την έξοδό µας από τον λαβύρινθο. Η ιστορία δεν έχει όμως πλήρως αναγνωρίσει όσους ήταν στο τιμόνι εκείνη τη σκληρή περίοδο και επωμίσθηκαν ένα βαρύτατο φορτίο, ενώ παράλληλα τόλμησαν να βάλουν στη φυλακή την ηγετική ομάδα της φασιστικής ακροδεξιάς, τη στιγμή που εκπροσωπούνταν στη Βουλή, γεγονός πρωτοφανές στα χρονικά που κατέπληξε την υφήλιο.
Νοέμβριος 2012: Αν ήταν σκληρές ή δύσκολες οι περισσότερες µέρες, µια στιγμή έφτασε για να αισθανθώ ότι άξιζε να είμαι εδώ σε τόσο χαλεπούς καιρούς: η στιγμή που ο «κακός» Γερμανός Χορστ Ράιχενµπαχ, επικεφαλής της Task force for Greece, που παρείχε ευρωπαϊκή τεχνική βοήθεια για την εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων στη χώρα, επισκέφθηκε τον αγωνιστή Μανόλη Γλέζο στο σπίτι του. Εκλαιγαν και οι δύο. Εμειναν αγκαλιασμένοι πολλή ώρα. Ο καλός φίλος καθηγητής Γιάννης Μηλιός κι εγώ, οι µόνοι παρόντες, αισθανθήκαμε αμηχανία αλλά και καμάρι για αυτούς τους δυο άνδρες που ξεπέρασαν κάθε προκατάληψη, στερεότυπο ή μισαλλοδοξία και άφησαν τις καρδιές δυο Ευρωπαίων να µιλήσουν. Η αφιέρωση του Χορστ Ράιχενµπαχ στον Μανόλη Γλέζο, όταν μερικούς μήνες αργότερα του χάρισε ένα CD κλασικής μουσικής, τα λέει όλα, αφού τον χαρακτήρισε τον αδελφό που δεν είχε. Οι Γερμανοί κατακτητές είχαν εκτελέσει τον Νίκο, τον µοναδικό αδελφό του Μανόλη Γλέζου, τον Μάιο του 1944.
«Dear Manolis,
My favorite piano-CD starts with the piece “On the departure of a brother” and I think of your brother, I never had one.
Thank you for our encounter.
Yours
Horst»
Ιανουάριος 2015 -Ιούνιος 2016: Οι 18 μήνες που δεν θα ξεχάσω ποτέ στη ζωή µου. Εγώ και 11 εκατομμύρια Ελληνες μαζί.
Ο νέος πρωθυπουργός ήρθε µε την ακλόνητη δύναμη των νιάτων και μέγα πάθος. Δεν δίστασε να οδηγήσει κι αυτός τη χώρα σε πρόωρες εκλογές, μέσω της καταψήφισης του υποψήφιου Προέδρου της Δημοκρατίας, Σταύρου Δήμα, ενός σοφού, μετριοπαθούς και πολύπειρου ευπατρίδη, προκειμένου να μη χαθεί το πολιτικό momentum που του υπόσχονταν οι δημοσκοπήσεις. Η νέα κυβέρνηση αναλάμβανε τη στιγμή που το προηγούμενο πολιτικοοικονομικό σύστημα κατέρρεε. Η ύστατη προσπάθεια της αποχωρούσας «αστικής» συγκυβέρνησης, αν και επιτυχημένη, δεν επιβίωσε.
Επί ένα εξάμηνο ήμουν κομμένος στα δύο. Μια εγκεφαλική και συναισθηματική διχοτόμηση άνευ προηγουμένου. Οι Ευρωπαίοι που εκπροσωπούσα ζητούσαν και είχαν live reports για τις συζητήσεις στη Βουλή, τις οποίες παρακολουθούσα ξενυχτώντας µε τους άοκνους συναδέλφους µου. Αναλύαμε ως τα χαράματα τις θέσεις των κυβερνώντων, τον αντίκτυπο στον ελληνικό λαό, και τανάπαλιν, τις θέσεις των υπόλοιπων κομμάτων…
Οι φράσεις «διακοµµατική συναίνεση» ή «ιδιοκτησία του µνηµονίου» για το καλό του τόπου απουσίαζαν, ενώ η κυβέρνηση αποπειράθηκε επί µήνες να διαπραγµατευθεί νέους όρους. Η Ευρώπη είχε βάλει τους δικούς της και δεν µπορούσαν να αλλάξουν ριζικά: είχαμε κάνει εκλογές και είχαμε αναδείξει νέα κυβέρνηση που ήθελε να τα αλλάξει όλα. Αλλά και οι άλλες χώρες κι αυτές δημοκρατίες ήταν, όμως δεν καταφέρναμε να τις πείσουμε.
Η καινοφανής προσέγγιση των διαπραγματευτών και το στιλ «χωρίς γραβάτα» γέννησαν στην Ευρώπη, στην αρχή τουλάχιστον, ένα κύμα συμπάθειας. Αυτό ανεστράφη όταν διαπιστώθηκε ότι η ακολουθούμενη γραμμή ήταν δογματική, συχνά αλλοπρόσαλλη και τελικά επικίνδυνη. Η κάθε πλευρά πίεζε και εγώ έκανα το εκκρεμές. Ο διεθνής Τύπος είχε αναγάγει τη χώρα σε καθημερινό πρωτοσέλιδο.
Προσπαθούσα να εξηγήσω στη νέα κυβερνητική ομάδα, να συμβουλεύσω, να βοηθήσω, αν και έβρισκα αρκετές πόρτες κλειστές στο πρώτο εξάμηνο. Ετσι απορρίφθηκε από το Μαξίμου, για παράδειγμα, η πρότασή μου να γίνονται πλέον οι συναντήσεις των υπουργών της ελληνικής κυβέρνησης και των εκπροσώπων των «Θεσμών», όπως μετονομάσθηκε η «Τρόικα», στο κτήριο της αντιπροσωπείας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής –δηλαδή στο σπίτι της Ευρώπης στην Ελλάδα, συνιδιοκτήτης του οποίου είναι και η χώρα μας– αντί, επί πληρωμή, σε ένα «κεντρικό ξενοδοχείο», που τελικά επιλέχθηκε.
Εντύπωση μου προκαλούσε επίσης η επαναλαμβανομένη διαβεβαίωση του πρωθυπουργού, καθ’ όλο το εξάμηνο, ότι η συμφωνία με τους εταίρους στο Eurogroup είναι ante portas. Το γεγονός ότι αυτό διαψευδόταν από τις πληροφορίες που έρχονταν από τις Βρυξέλλες μ’ έκανε να αναρωτηθώ αν ο πρωθυπουργός είχε πάντα τη σωστή ενημέρωση. Ετσι, όταν τον Απρίλιο τον επισκεφθήκαμε μαζί με τον αντιπρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και πρώην πρωθυπουργό της Φινλανδίας, Γιούρκι Κατάινεν, με ικανοποίηση μας ανήγγειλε ότι ο υπουργός του επί των Οικονομικών μόλις τον είχε ειδοποιήσει από τη Ρίγα της Λετονίας, όπου συνεδρίαζε το Eurogroup, ότι ήμασταν στα πρόθυρα της συμφωνίας. Βγαίνοντας από το Μαξίμου, ο αντιπρόεδρος Κατάινεν ετοιμαζόταν να κάνει σχετική δήλωση στα κανάλια της τηλεόρασης που μας περίμεναν στην αυλόπορτα, όταν ένας γνωστός μου δημοσιογράφος πρόλαβε να μου διαμηνύσει ότι το Eurogroup ήταν επεισοδιακό και είχε λήξει χωρίς καμιά συμφωνία.
#menoumevropi: Το tweet «We are staying in Europe» της αντιπροσωπείας οδήγησε σε εκατοντάδες retweets, πιο πολλά από του Ρόμπι Γουίλιαμς που η συναυλία του συνέπεσε τότε στην Αθήνα! Η πρόεδρος της Βουλής µού επιτέθηκε ονοµαστικά για «πολιτική παρέμβαση» στα βραδινά δελτία ειδήσεων, σαν να µπορούσα εγώ, ο εκπρόσωπος της ΕΕ, να υποστηρίξω άλλη θέση από το «Μένουµε Ευρώπη»! Και ο επικεφαλής της ομάδας των ευρωβουλευτών του ΣΥΡΙΖΑ κατέθεσε στην Ευρωβουλή επερώτηση εναντίον μου με το ίδιο σκεπτικό.
Ο νέος πρόεδρος της Κομισιόν, Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ, το πήρε πάνω του προσωπικά και µε αφοσίωση στο ελληνικό ζήτημα. Ενεπλάκη ο ίδιος στη διαπραγμάτευση καλλιεργώντας φιλικό κλίμα. Και απάντησε τα δέοντα στον επερωτώντα ευρωβουλευτή για τον ρόλο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και του εκπροσώπου της στην Ελλάδα στη στήριξη της χώρας.
Η κυβέρνηση ήταν θυμωμένη με τις Βρυξέλλες. Το εμπεδώσαμε κατά τη διάρκεια της συνάντησης της Ευρωπαίας επιτρόπου για την περιφερειακή πολιτική, Κορίνα Κρέτσου, με τον Παναγιώτη Λαφαζάνη, υπουργό Παραγωγικής Ανασυγκρότησης, Περιβάλλοντος και Ενέργειας. Ενώ η επίτροπος είχε έρθει να συζητήσει τις επιχορηγήσεις του ΕΣΠΑ στους τομείς του υπουργείου του, ο υπουργός ξεκίνησε βγάζοντας έναν πύρινο λόγο κατά των μνημονίων. Παρεμβλήθηκα εξηγώντας σεμνά στον υπουργό τον διακριτό ρόλο της επιτρόπου, αλλά αυτό δεν άλλαξε το κλίμα, το οποίο συνέχισε να είναι αρνητικό καθ’ όλη τη συνάντηση. Ευτυχώς η επίτροπος δεν παρεξηγήθηκε γιατί προερχόταν από τη γειτονιά μας, ήταν Ρουμάνα κι είχε μεγαλώσει σε χώρα του υπαρκτού σοσιαλισμού. Οπως είπε, με την ευκαιρία άλλης επίσκεψης, αυτήν τη φορά στην ελληνική Βουλή, απευθυνόμενη σε βουλευτή του ΚΚΕ που ασκούσε οξεία κριτική στην ΕΕ και αργότερα, απευθυνόμενη στη Ζωή Κωνσταντοπούλου, που της επιτέθηκε λεκτικά, κατά τη διάρκεια ομιλίας της επιτρόπου στην Τεχνόπολη στο Γκάζι, «όποιος μέμφεται την Ευρώπη έχοντας σημείο αναφοράς τις σοσιαλιστικές χώρες, θα έπρεπε να έχει ζήσει στη Ρουμανία επί Τσαουσέσκου».
Οι πόρτες των υπουργείων ξανάνοιξαν στο δεύτερο εξάμηνο και ειδικά µετά τις εκλογές του Σεπτεμβρίου. Στο ενδιάμεσο, ζήσαμε βραδιές µεγάλου φόβου και απογοήτευσης, όταν ακραίοι διαδηλωτές έκαναν σάλτο στα µπαλκόνια των γραφείων µας, έριχναν κόκκινες µπογιές και έκαιγαν σημαίες επανειληµµένα. Εχοντας την ευθύνη της σωματικής ακεραιότητας των συναδέλφων µου και έχοντας κατά νου την τραγωδία της Μαρφίν, έζησα µια από τις δυσκολότερες περιόδους της επαγγελματικής πορείας µου, ενώ ο πρόεδρος Γιούνκερ, βλέποντας ένα βράδυ από την τηλεόραση φωτιές στην περιοχή των γραφείων μας, μου τηλεφωνούσε για να εκκενώσουμε αμέσως το κτήριο της αντιπροσωπείας.
*Το κείμενο αυτό δημοσιεύθηκε σ’ έναν επετειακό τόμο για τα 40 χρόνια από την ένταξη της Ελλάδας στην ΕΕ EDO MPAINEI TO QRCODE
** Αύριο το τρίτο μέρος της αποκαλυπτικής διήγησης του Πάνου Καρβούνη για τις μαύρες εκείνες ημέρες που ζούσε η Ελλάδα.
Από την έντυπη έκδοση της εφημερίδας “Τo Μanifesto”
