«Είναι ανάγκη, ανάγκη εθνική και επιτακτική, να ζητήσουμε επισήμως από τους εταίρους μας την ενεργοποίηση του μηχανισμού στήριξης»... Εχουν περάσει ακριβώς 14,5 χρόνια από τη δήλωση της ντροπής, όταν ο τότε πρωθυπουργός της Ελλάδας Γιώργος Παπανδρέου, ανακοίνωνε με φόντο το ακριτικό Καστελόριζο την είσοδο της χώρας στο μνημόνιο, στην επιτήρηση της «τρόικας» και σε μία άκρως επώδυνη πολιτική λιτότητας που έστειλε το εισόδημα των Ελλήνων δεκαετίες πίσω.
Η ιστορία ξεκίνησε το φθινόπωρο του 2009, εν μέσω προεκλογικής περιόδου και συγκεκριμένα από το βήμα της ΔΕΘ... Οταν ο Γιώργος Παπανδρέου εκστόμισε το περιβόητο πλέον «λεφτά υπάρχουν» που έχει περάσει πλέον στην ιστορία... Ο Γιώργος Παπανδρέου, ηγέτης του ΠΑΣΟΚ και προ των πυλών της εξουσίας, πραγματοποιούσε προεκλογική ομιλία στην κεντρική πλατεία της Κοζάνης εν όψει των εθνικών εκλογών της 4ης Οκτωβρίου 2009. Προς το τέλος της ομιλίας του, ενώπιον ενθουσιωδών ψηφοφόρων του ΠΑΣΟΚ, είπε το περίφημο «λεφτά υπάρχουν!»
Προηγουμένως, την Κυριακή 13 Σεπτεμβρίου 2009, ο πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ είχε βρεθεί στη Θεσσαλονίκη για την καθιερωμένη συνέντευξη Τύπου του αρχηγού της αξιωματικής αντιπολίτευσης. Απαντώντας σε ερώτηση του δημοσιογράφου της εφημερίδας «Τα Νέα», Γιώργου Παπαχρήστου, επανέλαβε το «λεφτά υπάρχουν», συνοδευόμενο από παρόμοια συμφραζόμενα. Τελικά, η αποφθεγματικού χαρακτήρα φράση, την οποία ο πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ χρησιμοποίησε για ψηφοθηρικούς λόγους προσπαθώντας να ανέλθει στην εξουσία, κατέληξε σταδιακά να μετατραπεί στο ισχυρότερο –επικοινωνιακά– όπλο των πολιτικών αντιπάλων του.
Καμία αξιοπιστία
Παρότι στο πέρασμα του χρόνου ο Γιώργος Παπανδρέου επιχείρησε πολλές φορές να επανατοποθετήσει τη φράση στο νοηματικό πλαίσιό της, το «λεφτά υπάρχουν», επαναλαμβανόμενο καθημερινά από την αντιπολίτευση, οδήγησε σε σταδιακή μείωση –μέχρι πλήρους εξάλειψης– της αξιοπιστίας του πρώην πρωθυπουργού στη συνείδηση των πολιτών.
Οσον αφορά το διάγγελμα στο Καστελόριζο του Γιώργου Παπανδρέου (από τη θέση, πλέον, του πρωθυπουργού) για την είσοδο της χώρας στα μνημόνια, σήμανε και επισήμως την έναρξη μιας περιπέτειας που όλοι αντιλαμβάνονταν ότι θα άλλαζε τη ζωή μας, αλλά ελάχιστοι μπορούσαν να προβλέψουν το πόσο βαθιές πληγές θα άνοιγε. Η συνέχεια είναι γνωστή... Τα «μαύρα σύννεφα» πάνω από την ελληνική οικονομία πύκνωσαν με γοργούς ρυθμούς και από τους πρώτους μήνες του 2010 άρχισαν οι δύσκολες συζητήσεις για την προσφυγή στο ΔΝΤ, την περικοπή των δώρων αρχικά των δημοσίων υπαλλήλων και των συνταξιούχων ή ακόμη και απολύσεις στο Δημόσιο.
Ετσι, το πρώτο μνημόνιο ήρθε τον Μάιο του 2010 και ο κύκλος αυτός έκλεισε με το τρίτο μνημόνιο, που φέρει τη σφραγίδα του Αλέξη Τσίπρα και της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑΝΕΛ το καλοκαίρι του 2015, αμέσως μετά το διχαστικό δημοψήφισμα και το καταστροφικό πρώτο εξάμηνο της διακυβέρνησής του, που λίγο έλειψε να οδηγήσει τη χώρα εκτός του σκληρού ευρωπαϊκού πυρήνα και της Ευρωζώνης.
Ωστόσο, ο Γιώργος Παπανδρέου επέλεξε τον δρόμο του μνημονίου και της υποθήκευσης της χώρας για τα επόμενα χρόνια, με τη Νέα Δημοκρατία να τον κατηγορεί τότε ευθέως για την ανεύθυνη στάση που ακολούθησε ως πρωθυπουργός και είχε τραγικά αποτελέσματα για την ελληνική οικονομία. «Το πρόβλημα ελλειμμάτων και χρέους μεταβλήθηκε σταδιακά σε κρίση δανεισμού. Τα περιβόητα spreads εκτινάχθηκαν από τις 130 μονάδες βάσης τον Οκτώβριο του 2009 στις 400 τον Ιανουάριο του 2010».
«Καλό κουράγιο...»
Είχε προηγηθεί τον Οκτώβριο του 2009 η σοκαριστική ανακοίνωση του Γιώργου Παπακωνσταντίνου στο ECOFIN ότι το έλλειμα εκείνης της χρονιάς ήταν στο 12,5% του ΑΕΠ και όχι στο 6%, όπως το υπολόγιζε η προηγούμενη κυβέρνηση και το μπαράζ των υποβαθμίσεων από τους οίκους αξιολόγησης, που μας έστειλαν άμεσα στα «σκουπίδια». Τον Μάρτιο, ο τότε Ευρωπαίος επίτροπος Οικονομικών Ολι Ρεν, επισκεπτόμενος την Αθήνα, ευχόταν σε σπαστά ελληνικά στους Ελληνες «καλό κουράγιο», υπαινισσόμενος αυτά που θα ακολουθούσαν.
Παράλληλα, η εμμονική επιβολή μίας υπέρμετρης λιτότητας –υπό την πίεση τότε της Γερμανίας και του ΔΝΤ– οδήγησε σε πρωτοφανή ύφεση και εκρηκτική ανεργία. Ο περιβόητος πολλαπλασιαστής ήταν... λάθος, όπως κάποια χρόνια αργότερα αναγνώρισε το Ταμείο σε ένα ανέξοδο «mea culpa». Η χώρα βυθίστηκε σε οξύτατη οικονομική, κοινωνική και πολιτική κρίση, από την οποία βγήκε με διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις, ιδιωτικοποιήσεις και, κυρίως, πολλές θυσίες του ελληνικού λαού.
Ακόμη και σήμερα, το κατά κεφαλήν ΑΕΠ των Ελλήνων εξακολουθεί να είναι σε χαμηλότερα από το 2009 επίπεδα –δηλαδή, από την τελευταία προ μνημονίων χρονιά– ενώ η αγοραστική δύναμή τους είναι η δεύτερη πιο αδύναμη, ύστερα από εκείνη των Βούλγαρων, σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ενωση. Και για να κλείσει η ψαλίδα, που άνοιξε απότομα πριν από 14 χρόνια, με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο θα χρειαστεί ίσως να περάσουν και δεκαετίες, όπως εκτιμούν οι οίκοι αξιολόγησης, παρότι σήμερα η χώρα εμφανίζει ρυθμούς ανάπτυξης διπλάσιους του μέσου όρου της Ευρωζώνης.
