Αν το 2020 ήταν η χρονιά που δικαίωσε όσους πιστεύουν στον ρόλο του τυχαίου γεγονότος που καθορίζει τα πάντα και αλλάζει την ατζέντα, το 2021 μπορεί να είναι η χρονιά της επανεκκίνησης, κυρίως όμως θα είναι η χρονιά κατά την οποία θα μετράμε πληγές και ερείπια, προσβλέποντας σε μία νέα αρχή, στο ανοδικό τίναγμα του ελατηρίου.
του Ζαχαρία Ζούπη*
Ας το πιάσουμε από την αρχή. Η πανδημία του κορωνοϊού αιφνιδίασε, δραστηριοποίησε δυνάμεις από όλο τον πλανήτη, δημιούργησε νέα δεδομένα. Αφήνει πίσω της εκατομμύρια κρούσματα και νεκρούς σε όλο τον πλανήτη , όπως και μια οικονομική κρίση που μοιάζει με το τσουνάμι μετά από ένα σεισμό. Αφήνει πίσω της όμως και νέες οπτικές, νέες δυνατότητες, νέους συσχετισμούς στο γεωστρατηγικό παιχνίδι, αλλά και νέους συσχετισμούς σε κάθε χώρα.
Είναι πραγματικά φοβερό. Ας πάρουμε τις εκλογές του Ιουλίου του 2019 στην Ελλάδα που οδήγησαν σε μια μεγάλη Αλλαγή. Ποιος φανταζόταν ότι ένα εξάμηνο μετά η Κυβέρνηση που είχε προκύψει θα καλούταν να αντιμετωπίσει ένα εκρηκτικό τρίγωνο προβλημάτων όπως η εμφάνιση μιας παγκόσμιας πανδημίας απ΄αυτές που μέχρι σήμερα εμφανίζονται , η οικονομική κρίση, η διαρκής πρωτοφανής επιθετικότητα της Τουρκίας. Ποιος θα μπορούσε να προβλέψει ότι ένας φονικός ιός θα άλλαζε τα πάντα, ότι θα άλλαζε τόσο δραματικά η ατζέντα και θα δοκιμαζόταν η ετοιμότητα μιας νέας Κυβέρνησης, αλλά και η προσαρμοστικότητα της Αντιπολίτευσης.
Ας δούμε όμως ορισμένες πλευρές, κάποια θετικά δείγματα γραφής, ορισμένα συμπεράσματα από τη διεθνή και Ελληνική εμπειρία.
- Η παρουσία του κορωνοϊού, έκανε δυνατή για πρώτη φορά μία τεράστια παγκόσμια συνεργασία για την Υγεία. Απέναντι στον φονικό ιό ενώθηκαν Κράτη, Επιστήμονες , Φαρμακευτικές Εταιρείες και κατάφεραν σε χρόνο ρεκόρ να ανακαλύψουν το εμβόλιο ή μάλλον τα εμβόλια. Με την βοήθεια του διαδικτύου που μηδενίζει τον χρόνο επικοινωνίας και συντονισμού ανθρώπων, Κρατών ,φορέων και δημιουργεί μία νέα αίσθηση του χωροχρόνου πραγματοποιήθηκε το αδιανόητο μέσα σε οκτώ μήνες. Αυτή η διεθνής συνεργασία αποτελεί μια πολύτιμη παρακαταθήκη απέναντι σε οποιοδήποτε κίνδυνο είτε από κάποια πανδημία, κάποιο φαινόμενο λόγω της Κλιματικής Αλλαγής ή αλλού. Κρατάμε ότι είναι αναγκαίο να συζητηθούν σοβαρά πια ο ρόλος και η ετοιμότητα Διεθνών Οργανισμών όπως ο Π.Ο.Υ κ.ά.
- Αναδείχθηκε η αξία της επιστημονικής γνώσης και ο ρόλος που πρέπει να διαδραματίζουν οι Επιστήμονες. Βεβαίως και όλες οι αποφάσεις εν τέλει ήταν πολιτικές, αλλά ακριβώς εδώ προέκυψε και μια νέα διαχωριστική γραμμή. Από την μία αυτοί που στις πολιτικές αποφάσεις για την αντιμετώπιση εκτάκτων καταστάσεων στηρίζονταν στις προτάσεις των Επιστημόνων και από την άλλη όσοι πορεύτηκαν έστω για ένα διάστημα ή και σταθερά απέναντί τους. Η Ελληνική Πολιτική Ηγεσία ανήκε από την αρχή στην πρώτη κατηγορία, ενώ από την άλλη είδαμε συμπεριφορές σαν κι αυτές του Ντ. Τραμπ ή του Μπ. Τζόνσον. Μαζί και σε στενή σύνδεση μ΄αυτόν τον διαχωρισμό, δημιουργόταν και ένας δεύτερος, αυτών που προέτασαν την ανθρώπινη ζωή και αυτών που την αντιμετώπιζαν απλά ως μία ακόμα παράμετρο ή και ως δευτερεύον θέμα στο όνομα της Οικονομίας. Οι νέοι αυτοί διαχωρισμοί τέμνουν οριζόντια τις συνήθεις διαχωριστικές γραμμές Πρόοδος – Συντήρηση , Αριστερά – Δεξιά. Στην Σουηδία για παράδειγμα που το μοντέλο που ακολουθήθηκε ήταν παράγωγο της αντίληψης περί « ανοσίας της αγέλης» , δεν έχουμε μια ακροδεξιά ή λαϊκίστικη Κυβέρνηση, ούτε κυβερνούν ανορθολογιστές. Σοσιαλιστές κυβερνούν. Εν ολίγοις, οι νέες προκλήσεις θολώνουν ακόμα περισσότερο τις κλασικές διαχωριστικές γραμμές.
- Αποκαλύφθηκαν οι δυνατότητες της νέας ψηφιακής εποχής ακόμα και σε χώρες σαν την δική μας με καθυστέρηση. Στην ζωή μας μπήκαν η τηλεργασία, η τηλεκπαίδευση, έννοιες σχεδόν άγνωστες μέχρι τον Μάρτιο. Αυτές ήρθαν για να μείνουν, ήρθαν ως αναγκαιότητες και θα μείνουν ως νέες δυνατότητες. Άνοιξαν δρόμους.Θυμόμαστε τις αντιδράσεις και τα επιχειρήματα συνδικαλιστών κατά της τηλεκπαίδευσης . Όλα αυτά φάνηκαν αστεία στην δεύτερη καραντίνα που χρησιμοποιήθηκε γενικευμένα η τηλεκπαίδευση. Εξοικειωθήκαμε δηλαδή με νέες μορφές και αυτό είναι μια πολύτιμη « προίκα» . Και σ΄αυτά τα θέματα φάνηκαν ποιοι είναι με τις νέες δυνατότητες άρα με την πρόοδο και ποιοι μοιάζουν με τους λουδίτες που έσπαγαν τις μηχανές, είναι δηλαδή με το τέλμα , με την συντήρηση. Στην ίδια περίοδο είδαμε στην Ελλάδα τις δυνατότητες της ψηφιοποίησης για την εξυπηρέτηση των πολιτών. Όλα αυτά είναι χρήσιμα και για ένα παραπάνω λόγο.Ζούμε στην εποχή της τέταρτης βιομηχανικής επανάστασης , της ρομποτικής. Οι αλλαγές που θα επιφέρουν στην κοινωνική δομή, την εργασία είναι τεράστιες. Είναι αναγκαίο επομένως μαζί με την αξιοποίησή τους να δούμε το μέλλον και την αντιμετώπιση των προβλημάτων που σίγουρα, αναπόφευκτα θα δημιουργήσουν.
- Στο διάστημα αυτό φάνηκε καθαρά η κενή περιεχομένου συζήτηση για το Κράτος και τον ρόλο του. Έγινε φανερό, ότι χρειάζεται ένα ισχυρό Κράτος που να μπορεί να ανταποκρίνεται στις κοινωνικές ανάγκες. Φάνηκε για παράδειγμα ότι χρειάζεται ένα σύγχρονο και ισχυρό δημόσιο Σύστημα Υγείας. Φάνηκε δε ταυτόχρονα ότι αυτό που δεν χρειάζεται είναι ένα υπερδιογκωμένο, πελατειακό, αναποτελεσματικό που απλά χρεώνει τους πολίτες του και οδηγείται ανά διαστήματα σε χρεοκοπίες ή σοβαρότατες κρίσεις. Στην Ελλάδα υπάρχει η τάση στην επιστροφή στο Κράτος μαμούθ που τίποτα ουσιαστικά δεν προσέφερε στην κοινωνία και οδήγησε την χώρα σε χρέος 345 δις. ευρώ και χρεοκοπία. Το αστείο είναι ότι πολλοί που ομνύουν στην αξία του Ε.Σ.Υ , το παρακολουθούσαν να κατακρημνίζεται και άλλοι που καταγγέλλονταν για την υποτίμησή τους τώρα το στηρίζουν.Ας πούμε δε κάτι το θετικό. Παρά τις δυσκολίες, παρά τα προβλήματα, το Ε.Σ.Υ στην Ελλάδα άντεξε. Η Ελλάδα δεν έγινε ποτέ Ιταλία ή Ισπανία. Είναι αναγκαίο λοιπόν το Κράτος εγγυητής των κοινωνικών αναγκών και όχι το σπάταλο Κράτος νταβατζής. Υπάρχει ανάγκη για ένα σύγχρονο Κράτος που να συνεργάζεται με τον Ιδιωτικό τομέα στο πλαίσιο μίας δημιουργικής άμιλλας προσφοράς και ανταλλαγής βέλτιστων πρακτικών.
- Στην εποχή της πανδημίας νικά ο ορθολογισμός, ο πολιτικός λόγος του συγκεκριμένου, η ήρεμη και σχεδιασμένη αντιμετώπιση των προβλημάτων. Οι ακραίες φωνές από τα δεξιά και από τα αριστερά υποχωρούν , αν και διατηρούν πάντα ισχυρές θέσεις. Ο Ντ. Τραμπ ηττήθηκε αλλά κράτησε σημαντικά ποσοστά. Στην Ελλάδα , όλα τα Κόμματα του λαϊκισμού από την εποχή των Μνημονίων ή εξαφανίστηκαν ή ηττήθηκαν, δείχνοντας δυσκολία να αρθρώσουν ένα σύγχρονο πολιτικό λόγο στηριγμένο στην αυτοκριτική μιας πενταετούς διακυβέρνησης που καταδικαστηκε συντριπτικά. . Γι΄αυτό και δημοσκοπικά χάνουν κι άλλες δυνάμεις. Σε περιόδους μεγάλων κρίσεων μετράει ξεχωριστά η σοβαρότητα, η νηφαλιότητα, η συγκεκριμένη αντιπρόταση. Όλα τα άλλα είναι σαν « θόρυβος » που ζαλίζει. Μια υποσημείωση: Είναι θανάσιμο λάθος για την Πολιτική και την Δημοκρατία η υποτίμηση του λαϊκισμού, των fake news, των παραχαράξεων της πραγματικής εικόνας. Το 30% θεωρούσε κάποτε ότι μας ψεκάζουν. Η μισή Ελλάδα δεν πίστευε στις αρχές της δεκαετίας του 2010 ότι η Ελλάδα πράγματι χρωστάει. Πάνω από το 60% ψήφισε ΟΧΙ στο γνωστό δημοψήφισμα παρωδία, αδιαφορώντας αν βρεθούμε εκτός Ε.Ε και ΟΝΕ. Τώρα, το 15%-20% αρνούνται ακόμα και την ύπαρξη κορωνοιού και θεωρεί το όλο θέμα ως αποτέλεσμα συνωμοσίας.
- Αλλάζει το γεωστρατηγικό παιχνίδι. Παρακολουθήσαμε αυτή την περίοδο την Τουρκική επιθετικότητα ως αποτέλεσμα του αναθεωρητισμού της, την απουσία των Η.Π.Α από την διεθνή σκακιέρα, την δυσκινησία και αδυναμία της Ε.Ε στα θέματα εξωτερικής πολιτικής. Την ίδια ώρα η Κίνα ανασυντάσσεται και αυξάνει την οικονομική της ισχύ. Νέοι παίκτες εμφανίζονται εξ Ανατολών, ενώ η Ρωσία αξιοποιεί τα κενά Η.Π.Α και Ε.Ε. Στα επόμενα χρόνια πολλά θα αλλάξουν. Η Κίνα προβλέπεται να ξεπεράσει σε οικονομική ισχύ τις Η.Π.Α μέχρι το 2028. Οι Η.Π.Α αλλάζουν το δόγμα των τελευταίων χρόνων και επανέρχονται.Η Ε.Ε πρέπει να δει τι θα κάνει. Η αδυναμία της κάποια στιγμή θα πληρωθεί. Αδυνατίζει με το BREXIT, ενώ η δυσκινησία της τροφοδοτεί τον ευρωσκεπτικισμό. Μέσα σ΄όλο αυτό το τοπίο βρίσκεται η Ελλάδα με ανοιχτά εθνικά θέματα. Οι διεθνείς συμμαχίες της είναι η πιο ισχυρή ασπίδα της.Τα πάντα ρει όμως…..
- Απ΄ότι φαίνεται μπαίνουμε στην τελική αναμέτρηση για την νίκη κατά του κορωνοιού. Έρχεται όμως το τσουνάμι της Οικονομίας. Η Ελλάδα, η κουρασμένη ελληνική κοινωνία από την δεκαετία των Μνημονίων δοκιμάστηκε σκληρά αλλά μέχρι στιγμής πέτυχε, αντέχει, ελπίζει. Η εμπιστοσύνη στους χειρισμούς του Πρωθυπουργού και η απήχησή του σε ευρύτερο ιδεολογικό και πολιτικό ακροατήριο συνιστά σημαντικό στοιχείο πολιτικής ευσταθειας.
Η Κυβέρνηση έδωσε χαστούκι στον Ερντογάν στον Έβρο και δημιούργησε τις μέγιστες δυνατές συμμαχίες κατά της Τουρκικής προκλητικότητας. Στο πρώτο κύμα της πανδημίας πήρε άριστα, ενώ αν και της ξέφυγε το δεύτερο κύμα, διατηρεί ένα καλό επίπεδο σύμφωνα με το τι συμβαίνει στον πλανήτη. Παρά την σοβαρότητα της κατάστασης που δεν μπορεί να υποτιμηθεί, θα πρέπει να σημειωθεί ότι οι οι καταστροφολόγοι της αντιπολίτευσης διαψεύδονται. Η Ελλάδα έχει τα λιγότερα επιβεβαιωμένα κρούσματα ανά εκατομμύριο πληθυσμού μετά την Φινλανδία, στην Ε.Ε. Βρίσκεται δηλαδή στην 26η θέση στην Ε.Ε και με βάση τον ίδιο δείκτη στην 89η θέση διεθνώς. Όσον δε αφορά στους θανάτους και πάλι αναλογικά ανά εκατομμύριο πληθυσμού, βρίσκεται στην 19η θέση στην Ε.Ε. Ακόμα και στην διαχείριση της Οικονομικής κρίσης, η ταλαιπωρημένη για δέκα χρόνια Ελλάδα βρίσκεται στην 3η θέση στην Ε.Ε όσον αφορά τον βαθμό αναπλήρωσης του εισοδήματος λόγω των ζημιών από την πανδημία. Δεν τα λες και μικρά επιτεύγματα. Πως να πιάσει μετά τόπο ο καταστροφολογικός, μηδενιστικός λόγος της Αντιπολίτευσης
Μπροστά όμως παραμονεύει κρίση. Σε πρόσφατη έρευνα της OPINION POLL για λογαριασμό του Ε.Ε.Α φαινόταν ότι η μία στις τέσσερις Επιχειρήσεις δηλώνουν ότι σίγουρα ή μάλλον θα κλείσει και ένα αντίστοιχο ποσοστό ότι σίγουρα ή πολύ πιθανό να κάνουν απολύσεις. Μιλάμε για ένα σενάριο που αν επαληθευτεί, θα δημιουργήσει μια καταστροφή, ένα πλήγμα στον οικονομικό ιστό της χώρας και σε χιλιάδες θέσεις εργασίας. Είναι φανερό, ότι η αντιμετώπιση αυτής της κατάστασης αποτελεί στοίχημα και προτεραιότητα. Γι αυτό μαζί με τις μεγάλες παρεμβάσεις με την αξιοποίηση των κοινοτικών πόρων , χρειάζονται και μικρότερης κλίμακας μέτρα και πρωτοβουλίες στήριξης των χιλιάδων μικρομεσαίων Επιχειρήσεων που θα οδεύουν σε θάνατο.
- Ένα μεταπολιτευτικό πολιτικό παράδοξο. Μέσα σε ένα τόσο δύσκολο τοπίο, σημειώνεται ένα μεταπολιτευτικό παράδοξο που ποτέ ξανά δεν έχει εμφανιστεί. Ενώ η Κυβέρνηση αντιμετωπίζει σημεία και τέρατα, ενώ έχουν γίνει λάθη, η Ν.Δ έχει αυξήσει δημοσκοπικά την διαφορά της από τον ΣΥΡΙΖΑ κατά 6.5%-7% σε σχέση με το αποτέλεσμα των Εθνικών Εκλογών, ενάμιση χρόνο πριν! Μάλιστα η ίδια δείχνει στην χειρότερη περίπτωση σταθερότητα και τάσεις ανόδου, ενώ ο ΣΥΡΙΖΑ τάσεις πτώσης και τα μικρά κόμματα να είναι καθηλωμένα με μικρές αποκλίσεις.
Η εξήγηση οφείλεται στο απόθεμα εμπιστοσύνης που διαθέτει ο Κ. Μητσοτάκης , αλλά και στην αναξιοπιστία της αντιπολίτευσης στο σύνολό της που χρησιμοποιεί ισοπεδωτικό αλλά και αστήρικτο πολιτικό λόγο που δεν πείθει. Αν αυτή η κατάσταση που βλέπουμε στις μετρήσεις επί μήνες σταθεροποιηθεί και στο 2021, τότε θα μιλάμε για εδραίωση ενός εναμισοκομματισμού που κατ΄ευφημισμό θα ονομάζεται δικομματισμός και θα είναι προδιαγεγραμμένη μια νέα νίκη της Ν.Δ όποτε και αν γίνουν εκλογές. Δεν πιστεύω στα ρεπορτάζ που μιλάνε για πρόωρες εκλογές. Ο Κ. Μητσοτάκης αν δεν γίνουν τραγικά λάθη θα είναι ο νικητής στην μάχη κατά του κορωνοιού. Αν αξιοποιήσει ολοκληρωμένα και σωστά στοχευμένα τα τεράστια κοινοτικά πακέτα για να αντιμετωπίσει την οικονομική κρίση και να ξεκινήσει μια πορεία ανάπτυξης και επενδύσεων, προωθώντας ταυτόχρονα σημαντικές μεταρρυθμίσεις, μπορεί να είναι 4 συν 4 χρόνια Πρωθυπουργός…
Όλα αυτά με βάση τα σημερινά δεδομένα. Μην ξεχνάμε. Στην ζωή και στην Πολιτική, όπως τονίσαμε από την αρχή , υπάρχει και ο ρόλος του τυχαίου συμβάντος που μπορεί να τα αλλάξει όλα
*Ο Ζαχαρίας Ζούπης είναι πολιτικός αναλυτής-υπεύθυνος ερευνών της Opinion Poll
