Πριν από λίγες ημέρες το Ευρωκοινοβούλιο ενέκρινε το Ρυθμιστικό Πακέτο για τις Ψηφιακές Υπηρεσίες (Digital Services Package). Σε αυτό περιλαμβάνονται δύο νόμοι, ο νόμος για τις Ψηφιακές Υπηρεσίες (Digital Services Act) και ο νόμος για τις Ψηφιακές Αγορές (Digital Markets Act). Σύντομα, μόλις τους εγκρίνει και το Συμβούλιο, θα αποκτήσουν δεσμευτική ισχύ, και μάλιστα άμεσα σε όλη την Ευρώπη, καθώς είναι Κανονισμοί και όχι Οδηγίες.
Γιατί μας απασχολούν όλα αυτά; Επειδή οι νόμοι αυτοί είναι οι πρώτοι στον κόσμο που επιχειρούν να ρυθμίσουν τις πλατφόρμες του ίντερνετ, δηλαδή, μεταξύ άλλων, τα γνωστά μας Facebook, Instagram, Tik Tok και τα σχετικά. Αφού λοιπόν καθένας μας διατηρεί ένα τουλάχιστον προφίλ σε κάποιο από τα παραπάνω, εύκολα αντιλαμβάνεται κανείς γιατί οι παραπάνω δύο νόμοι μάς αφορούν όλους.
Υπάρχουν, προφανώς, πολλά που θα τραβούσαν το ενδιαφέρον μας σε καθέναν από αυτούς τους νόμους. Ομως, αντί για νομική ανάλυση, καλύτερα νομίζω είναι να συζητήσουμε τη βασική ιδέα που στηρίζει και τους δύο: δηλαδή, τους ιντερνετικούς «κλειδοκράτορες».
Η ιδέα του Ευρωπαίου νομοθέτη είναι βασικά απλή: στο ίντερνετ υπάρχουν σήμερα κάποιοι πάροχοι που έχουν δημιουργήσει πλατφόρμες με εκατομμύρια χρήστες. Αυτές οι πλατφόρμες, επειδή έχουν αποκτήσει δυσανάλογα μεγάλη δύναμη, πρέπει να ρυθμιστούν με νόμο. Δηλαδή, ο Ευρωπαίος νομοθέτης δεν θεωρεί ότι οι ιδιώτες πάροχοι πρέπει να αφεθούν ελεύθεροι να κάνουν ό,τι θέλουν στις πλατφόρμες τους, επειδή εκείνοι τις δημιούργησαν και όποιος χρήστης τους έχει πρόβλημα με αυτές μπορεί να φύγει όποτε θέλει. Αντιθέτως, στην Ευρώπη πλέον θεωρούμε ότι, επειδή η δύναμή τους στην αγορά έχει φτάσει στο σημείο να θεωρούνται «κλειδοκράτορες», θα πρέπει ο νόμος (δηλαδή, το κράτος) να βάλει κανόνες, τι θα ισχύει και τι όχι στις πλατφόρμες τους.
Καθένας ανάλογα με τις πολιτικές πεποιθήσεις του μπορεί να διαφωνήσει ή να συμφωνήσει με αυτήν τη σκέψη. Η αλήθεια είναι ότι στην Αμερική βλέπουν τα πράγματα διαφορετικά (οι πλατφόρμες έχουν αφεθεί βασικά ελεύθερες), και το ίδιο συμβαίνει λιγότερο ή περισσότερο και στην Κίνα. Στην Ευρώπη όμως προχωρήσαμε και βάλαμε κανόνες, πρώτοι εμείς σε όλον τον κόσμο. (Δεν μπορεί βέβαια κανείς να κρίνει αν η άνεσή μας να βάλουμε κανόνες πχ. στο Facebook δεν οφείλεται και στη γνώση μας ότι καμία από όλες αυτές τις πλατφόρμες δεν είναι ευρωπαϊκή, επομένως το πολιτικό κόστος από την πλευρά των παρόχων ήταν μηδενικό.)
Στην Ευρώπη, επομένως, όσον αφορά τις διαδικτυακές πλατφόρμες, σύντομα θα εφαρμόζουμε «κατώφλια» αριθμού χρήστων: όσο περισσότεροι οι χρήστες τόσο πιο αυστηροί οι κανόνες. Στο ανώτατο επίπεδο, αυτό των «κλειδοκρατόρων», η παρακολούθηση από έναν γραφειοκρατικό μηχανισμό (που θα πρέπει να στηθεί από το μηδέν) θα είναι, σχεδόν, ασφυκτική. Αν αυτό τελικά μεταφραστεί και σε καλύτερη εμπειρία του Ευρωπαίου χρήστη σε σχέση με τον Αμερικανό ή τον Κινέζο ή σε αποτελεσματικότερη προστασία των δικαιωμάτων του, αυτό μένει να το δούμε στην πράξη.
Και κάτι ακόμα: κατά τη γνώμη μου υπάρχει οξύ πρόβλημα στην απόδοση των όρων των παραπάνω νόμων στα ελληνικά. Η «απευθείας» μετάφραση που για την ώρα ακολουθείται οδηγεί σε απαράδεκτα αποτελέσματα: για παράδειγμα, το «act» μεταφράζεται «πράξη», κάτι που απλώς δεν βγάζει νόημα στα ελληνικά. Πολύ καλύτερο θα ήταν το «νόμος» ή, έστω, το «νομοθετική πράξη». Το ίδιο και το «gatekeepers»: αποδίδεται ως «ρυθμιστές πρόσβασης», κάτι που χάνει εντελώς το ύφος της επιλογής λέξης από την Κομισιόν – γι’ αυτό σε αυτό εδώ το κείμενο προτείνω το «κλειδοκράτορες».
Ο Βαγγέλης Παπακωνσταντίνου είναι Καθηγητής Νομικής Σχολής Πανεπιστημίου Βρυξελλών και Δικηγόρος (MPlegal Εταιρεία Δικηγόρων)
Από την έντυπη έκδοση της εφημερίδας “Τo Μanifesto”
