Στα τέλη του περασμένου Φεβρουαρίου 15 φορείς από πέντε ευρωπαϊκές χώρες (Ελλάδα, Ιταλία, Γαλλία, Γερμανία και Σερβία) κατέθεσαν την δική τους πρόταση- συμμετοχή στο πλαίσιο του βραβείου Horizon, του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Καινοτομίας (EIC), με θέμα την «Έγκαιρη προειδοποίηση για τις επιδημίες».
Ο πρόταση που υποβλήθηκε υπό τον συντονισμό του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών, της εταιρείας «Οικοανάπτυξη» από την Θεσσαλονίκη και του τμήματος Φυσικής του Πανεπιστημίου Πατρών, φέρει την ονομασία EYWA: EarlY WArning System for vector-borne diseases και το περιεχόμενό του αποδεικνύει ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ρίχνει πλέον στην μάχη για την αντιμετώπιση μελλοντικών επιδημιών τα σημαντικότερα από τα υπερσύγχρονα όπλα της, συμπεριλαμβανομένης και της Τεχνητής Νοημοσύνης .
Το EΥWA είναι ένα σύστημα έγκαιρης ειδοποίησης για ασθένειες μεταδιδόμενες από κουνούπια για τις οποίες όλες οι εκτιμήσεις είναι ότι τις επόμενες δεκαετίες θα αυξηθούν και θα εξαπλωθούν σε περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες απ’ αυτές που σήμερα εμφανίζονται.
Ένα σημαντικό μέρος της πρότασης που κατέθεσαν οι 15 συνεργαζόμενοι ευρωπαϊκοί φορείς στηρίζεται στην τεχνογνωσία που έχει αποκτηθεί στην Κεντρική Μακεδονία ,την περιοχή που πρώτη στην Ελλάδα και στην Νοτιοανατολική Ευρώπη εφάρμοσε προγράμματα καταπολέμησης κουνουπιών, αντιμετώπισε με επιτυχία (2010) την πρώτη επιδημία του ιού του δυτικού Νείλου(ΙΔΝ) στην Γηραιά ήπειρο κι αποτελεί έως τώρα δείκτη για τις υπόλοιπες Ευρωπαϊκές χώρες για την ανάσχεσή του λόγω της εμπειρίας που διαθέτει.
Σ αυτήν ακριβώς την συσσωρευμένη τεχνογνωσία αλλά και στην πλήρη αξιοποίηση των mega data, αναφέρθηκε κατά την διάρκεια πρόσφατου webinar που διοργάνωσε το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών (συμμετείχαν 350 επιστήμονες από 40 χώρες) ο Prof. Dr.Jonas Schmidt-Chanasit του Bernhard Nocht Intitute for Tropical Medicine της Γερμανίας λέγοντας χαρακτηριστικά:
«Είμαι πάντα γοητευμένος όταν βλέπω τα δεδομένα από την [Κεντρική] Μακεδονία και τον τρόπο που χρησιμοποιούνται μεθοδολογίες ανάλυσης μεγάλου όγκου δεδομένων, συμπεριλαμβανομένης της Τεχνητής Νοημοσύνης . Πρέπει να παραδεχτώ- ανέφερε ο Γερμανός καθηγητής- ότι απέχουμε έτη φωτός από αυτές τις δυνατότητες [στη Γερμανία], και πραγματικά θέλουμε να συνεργαστούμε [στο] EYWA για να αυξήσουμε τις πιθανότητες να είμαστε πιο γρήγοροι και να αντιδράσουμε σωστά όπως βλέπουμε ότι γίνεται στην Ελλάδα».
Το εγκώμιο του Γερμανού ειδικού προς τους φορείς και τους εμπλεκόμενους στην αντιμετώπιση κουνουπιών-μολυσματικών νόσων, δεν αφορά μια στάση επιστημονικής… αβροφροσύνης αλλά ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα. Η Ελλάδα και κυρίως η Κεντρική Μακεδονία με την χρήση των τεχνολογικών αιχμής αντιμετωπίζει επιτυχώς κάθε καλοκαίρι μικρές ή και μεγαλύτερες εξάρσεις του ιού του δυτικού Νείλου. Τα τελευταία δύο χρόνια η δεύτερη σε πληθυσμό περιφέρεια της χώρας, ανέβασε κι άλλο τον πήχη της προστασίας, έχοντας προσθέσει στο πλαίσιο του ερευνητικού προγράμματος ΕWSMD(ελληνογερμανική συνεργασία), ένα σύστημα πρόβλεψης κινδύνου για τον ιό του δυτικού Νείλου με το οποίο ανέλυε δεδομένα από χιλιάδες εστίες κουνουπιών, εμφάνισης κρουσμάτων του ΙΔΝ, μετεωρολογικών στοιχείων, χρήσεων γης απ όλες τις περιφερειακές ενότητες .
Η αναγγελία για το βραβείο EIC Prize Horizon έγινε στις αρχές του 2018 , τουλάχιστον ένα χρόνο πριν την εμφάνιση της πανδημίας του Sars CoV-2, γεγονός που καταδεικνύει ότι η πρόληψη για την αντιμετώπιση μελλοντικών επιδημιών βρισκόταν ήδη ψηλά στην πολιτική ατζέντα της ΕΕ. Άλλωστε η «Εγκαιρη Προειδοποίηση» αποτελεί διεθνώς πλέον πολιτική και νομική επιταγή, μια υποχρέωση που αναγράφηκε πρώτη φορά στη Διακήρυξη του Ρίο το 1992.
Η πανδημία του κορωνοϊού μπορεί να έθεσε σε δεύτερη μοίρα τον ευρωπαϊκό σχεδιασμό για την αντιμετώπιση των επιδημιών από τους διαβιβαστές αλλά οι ευρωπαϊκοί υγειονομικοί φορείς λόγω και της ταχύτατης μετάδοσης του Sars CoV-2 είδαν το 2020, την σημασία των συστημάτων έγκαιρης προειδοποίησης να πολλαπλασιάζεται . Εκτός αυτού, ολοένα και περισσότεροι αναγνωρίζουν ότι η κλιματική αλλαγή αρχίζει να μεταβάλλει το σκηνικό ευνοώντας τα επιβλαβή έντομα να αυξάνονται και να «κατακτούν» χρόνο με το χρόνο και νέες ευρωπαϊκές περιφέρειες.
Στατιστικά δεδομένα των τελευταίων χρόνων δείχνουν ότι άνω του 80% του παγκόσμιου πληθυσμού ζει σε περιοχές που κινδυνεύουν από τουλάχιστον μία σημαντική ασθένεια που μεταδίδεται από διαβιβαστές (προκαλούν το 17% όλων των μολυσματικών ασθενειών) και σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας ευθύνονται για περισσότερους από 700.000 θανάτους παγκοσμίως/έτος. Τα κουνούπια είναι οι πρωταγωνιστές των διαβιβαστών και οι σημαντικότερες ασθένειες που μεταδίδονται απ’ αυτά στην Ευρώπη είναι: ο (γνωστός στην Ελλάδα) ιός του Δυτικού Νείλου – ο οποίος είναι πλέον ενδημικός σε μεγάλο μέρος της Ευρώπης και συνδέεται με το κοινό κουνούπι-, η ελονοσία που μεταδίδεται από ανωφελή κουνούπια (Anopheles) και η νόσος Chikungunya, o δάγκειος πυρετός και ο Ζika που μπορούν να μεταδοθούν στην Ευρώπη με το κουνούπι Αedes Albopictus, γνωστό ως «Τίγρης της Ασίας».
Τις τελευταίες δύο δεκαετίες , υιοθετήθηκαν συγκεκριμένες δράσεις και πρακτικές για τον έλεγχο αυτών των ασθενειών , κάθε χρόνο εμφανίζονται από λίγα έως πολλά κρούσματα σε διάφορες ευρωπαϊκές χώρες και συνεπώς η εγκατάσταση και λειτουργία ενός συστήματος έγκαιρης προειδοποίησης του κινδύνου- και με το βλέμμα στραμμένο στην κλιματική αλλαγή- απέκτησε σήμερα εν μέσω και της πανδημίας, εξαιρετικά μεγάλη σημασία.
«Στο EYWA», όπως ανέφερε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο κ Σπύρος Μουρελάτος, πρόεδρος της «Οικοανάπτυξης ΑΕ», «συμμετέχουν οι σημαντικότεροι φορείς της Ευρώπης που σχετίζονται με την παραγωγή κι ανάλυση πρωτογενών δεδομένων και την καταπολέμηση κουνουπιών από την Ελλάδα, την Σερβία, την Ιταλία, την Γαλλία και την Γερμανία». Στις χώρες αυτές έχει άλλωστε καταγραφεί το 40% των κρουσμάτων του ΙΔΝ στην Ευρώπη κατά την τελευταία 10ετία.
Οι 15 εταίροι της κοινοπραξίας, διαθέτουν μακρόχρονη εμπειρία στην τηλεπισκόπηση, την μείωση των κινδύνων από φυσικές καταστροφές, τη διαχείριση κρίσεων, την εντομολογική επιτήρηση και την αντιμετώπιση ασθενειών από διαβιβαστές αλλά και εξειδίκευση στις τεχνολογίες ανάλυσης δεδομένων μεγάλου όγκου και στις μεθοδολογίες τεχνητής νοημοσύνης και μηχανικής μάθησης.
Από την μέχρι τώρα χρήση του EYWA, έχουν ήδη προκύψει πολλαπλά οφέλη με σημαντικότερα την συστηματική κι αξιόπιστη εκτίμηση επιδημιολογικού κινδύνου για την λοίμωξη του ΙΔΝ και τον εντοπισμό περιοχών αυξημένης ευπάθειας σε περίπτωση εμφάνισης εισαγόμενων μη ενδημικών ασθενειών όπως είναι οι ελονοσία, η Chikungunya, ο δάγκειος πυρετός ,ο Ζίκα.
To EYWA περιλαμβάνει δύο βασικά μοντέλα πρόβλεψης αφθονίας κουνουπιών που χρησιμοποιήθηκαν πέρυσι σε Κ. Μακεδονία, Θεσσαλία, Δ. Ελλάδα, Κρήτη και στην περιφέρεια του Veneto της Ιταλίας και δύο μοντέλα πρόβλεψης κινδύνου για μετάδοση του ΙΔΝ για χρήση από τις υπηρεσίες δημόσιας υγείας των πέντε Περιφερειών. Οι προβλέψεις στις 5 Περιφέρειες ενσωματώθηκαν στον επιχειρησιακό σχεδιασμό των προγραμμάτων καταπολέμησης κουνουπιών με πολύ ικανοποιητικά αποτελέσματα και σήμερα, η άμεση επιδίωξη του συστήματος ΕΥWA είναι η επέκταση της χρήσης προβλέψεων σε 8 ευρωπαϊκές περιφέρειες με την προσθήκη της Vojcvodina της Σερβίας, της Occitanie της Γαλλίας και του Baden -Wurttemberg της Γερμανίας
