Η ζωγράφος Shamsia Hassani, η οποία δίδαξε στο Πανεπιστήμιο της Καμπούλ, θεωρείται η πρώτη καλλιτέχνις δρόμου του Αφγανιστάν. Στα έργα της, είτε σε καμβά είτε σε τοίχο εγκατελελειμμένου βομβαρδισμένου κτηρίου, απεικονίζει τον ρόλο των γυναικών σε μια ανδροκρατούμενη κοινωνία. Προσφάτως, μίλησε στο Bored Panda, για τη ζωή της, την τέχνη της, την κατάσταση στην πατρίδα της πριν και μετά την εκ νέου επικράτηση των Ταλιμπάν.
Γεννήθηκε το 1988 στο Ιράν από Αφγανούς γονείς, οι οποίοι λόγω του ότι ήταν Αφγανοί δεν είχαν δικαίωμα να εργαστούν. Οι δυσκολίες της ζωής την έφεραν στο Αφγανιστάν όπου, το 2010, παρακολούθησε ένα εργαστήριο γκράφιτι που είχε οργανώσει η Combat Communications. «Παρακολούθησα το εργαστήριο, μαζί με άλλους εννιά. Η Combat Communications κάλεσε τον CHU, έναν καλλιτέχνη δρόμου από τη Βρετανία. Οι διαλέξεις του περιλάμβαναν θεωρία, πρακτική και παρουσίαση διαφόρων καλλιτεχνών από όλον τον κόσμο. Εκεί μάθαμε για πρώτη φορά γκράφιτι. Καθώς εξελισσόταν το εργαστήριο, μάθαμε τεχνικές σπρέι και πώς να δημιουργούμε σε τοίχους μεγάλης κλίμακας ζωγραφιές» θυμάται.
Από όσους παρακολούθησαν το εργαστήριο, μόνον η Shamsia ακολούθησε αυτό τον δρόμο έκφρασης. «Μου άρεσε πραγματικά και σκέφτηκα ότι έχει πολλές χρήσεις. Θεωρούσα ότι το γκράφιτι μπορεί να είναι ένα εργαλείο με το οποίο θα μετέτρεπα σε όλο χρώμα ζωγραφιές, τους κατεστραμμένους απ’ τον πόλεμο τοίχους της πόλης μου. Τα χρώματα θα έκρυβαν τις ιστορίες πολέμου στους τοίχους της πόλης μου και ο κόσμος θα έβλεπε καινούργια πράγματα, αντί για τρύπες από σφαίρες και ρωγμές» εξήγησε.
Ξεκινώντας, είχε να αντιμετωπίσει δυσκολίες: «Οι άνθρωποι στο Αφγανιστάν δεν είναι ενάντια στην τέχνη αλλά είναι ενάντια στις δραστηριότητες των γυναικών. Οπότε, όταν με έβλεπε κάποιος έξω να κάνω γκράφιτι, έβριζαν, έριχναν κατάρες κι ορισμένοι το έλεγαν “ αμαρτία”. Όταν ζωγράφιζα σε δημόσιους χώρους, μετά από περίπου 15 λεπτά άρχιζα να αισθάνομαι ανασφάλεια και έφευγα. Αν είχα την ευκαιρία να μείνω για περίπου δύο με τρεις ώρες, τα έργα μου θα ήταν καλύτερα, αλλά σε 15 λεπτά το μόνο που μπορούσα να κάνω ήταν ή να ζωγραφίσω κάτι απλό ή να αφήσω ημιτελές το έργο». Στις δυσκολίες λόγω νοοτροπίας των Αφγανών προστίθεντο και δυσκολίες πρακτικής φύσεως. «Το άλλο πρόβλημα ήταν η έλλειψη χώρων για γκράφιτι. Κανείς δεν ήθελε μια ζωγραφιά στους τοίχους του, συναινούσαν μόνο αν δημιουργούσα κάτι της αρεσκείας τους».
Είπε ότι μετά την πτώση των Ταλιμπάν το 2001, παρά τον πόλεμο που συνεχιζόταν και τα διάφορα πολιτικά και κοινωνικά προβλήματα, η κατάσταση για τις γυναίκες πραγματικά βελτιώθηκε· σταδιακά έκαναν την είσοδό τους στην κοινωνία και τους δόθηκε η ευκαιρία να σπουδάσουν και εξελιχθούν: «Στη διάρκεια αυτών των 20 χρόνων, πολλές γυναίκες εξελίχθηκαν σε τομείς όπως εκπαίδευση, εμπόριο, πολιτισμός, ιατρική κλπ. Η πρόοδος ήταν αργή αλλά υποσχόταν πολλά». Δυστυχώς, τα πράγματα πάνε τώρα προς το χειρότερο: «Τώρα, με την επάνοδο των Ταλιμπάν, πολλές γυναίκες φεύγουν απ’ τη χώρα και… δεν βλέπουν λαμπρό μέλλον. Όλα αυτά τα χρόνια προσπάθειας ήταν για το τίποτα».
Η Shamsia Hassani είναι ασφαλής, αλλά προς μεγάλη της απογοήτευση και θλίψη έπρεπε να φύγει από τη χώρα της.
«Σε πολλά από τα έργα μου επαναλαμβάνεται ένας χαρακτήρας. Όπως και οι κινηματογραφικοί ήρωες έχουν έναν ρόλο να παίξουν, το ίδιο και ο δικός μου χαρακτήρας. Είναι άνθρωπος, αλλά λόγω του ότι είμαι γυναίκα και καταλαβαίνω καλύτερα τις γυναίκες επειδή οι γυναίκες έχουν περισσότερους περιορισμούς στην κοινωνία μας απ’ ό,τι οι άντρες, διάλεξα να είναι γυναίκα ο χαρακτήρας μου. Μια γυναίκα με κλειστά μάτια και χωρίς στόμα, κάποιες φορές με ένα χαλασμένο μουσικό όργανο που της δίνει δύναμη και αυτοπεποίθηση να μιλήσει και να παίξει. Τα κλειστά μάτια της αναπαριστούν το ότι δεν υπάρχει τίποτα καλό να δει. Διαλέγει να αγνοεί τα πάντα ώστε να νιώθει λιγότερη θλίψη» εξομολογείται.
«Μερικές φορές, ο χαρακτήρας στα έργα μου παίζει διάφορους ρόλους όπως μια μαχήτρια ή μια πρόσφυγας χωρίς μέλλον. Κάποιες φορές αναζητά ειρήνη και άλλες φορές δεν έχει καμιά ταυτότητα. Χάνεται, επίσης, μέσα στα όνειρά της καθώς και στον πόνο και την οδύνη της, παλεύει με το παρελθόν και το μέλλον αλλά είναι πατριώτης που αγαπά την πατρίδα της και αντιπαλεύει την απόγνωση» λέει.
Στον λογαριασμό της Shamsia Hassani στο Instagram (https://www.instagram.com/shamsiahassani/), οι περιπέτειες του με κλειστά μάτια και χωρίς στόμα χαρακτήρα των έργων της.
