Οι δραματικές εξελίξεις που σημειώνονται τους τελευταίους μήνες στις ελληνοτουρκικές σχέσεις επιβάλλουν περισσότερο από ποτέ ψύχραιμη στάθμιση των δεδομένων αλλά και προσεκτική μελέτη της φυσιογνωμίας και του ιστορικού βάθους μιας αντιπαλότητας που έρχεται από πολύ παλιά.
του Κώστα Τζαβάρα
Μια από τις πιο αξιόλογες όσο και πρωτότυπες πολιτικές και ιστορικές αναλύσεις της ελληνοτουρκικής διαφοράς μάς έχει αφήσει ο αείμνηστος Παναγιώτης Κονδύλης ως επίμετρο της ελληνικής έκδοσης του βιβλίου του «Θεωρία του Πολέμου» (εκδ. Θεμέλιο, 1997) υπό τον τίτλο «Γεωπολιτικές και στρατηγικές παράμετροι ενός ελληνοτουρκικού πολέμου» (ΙΧ Κεφάλαιο).
Οι επισημάνσεις του Π. Κονδύλη αποκτούν σήμερα – 20 και πλέον χρόνια μετά την διατύπωσή τους – μια εντυπωσιακή επικαιρότητα. Κυρίως αξίζει να αναφερθούν οι ακόλουθες:
Ι. «Η ουσιαστική διαφορά ανάμεσα στη σημερινή Ελλάδα και στη σημερινή Τουρκία είναι ότι, η πρώτη, αφ’ ότου το έθνος συνέπεσε ουσιαστικά με το κράτος [σ.σ. ήτοι μετά το 1922], δεν έχει ζωτικούς ιστορικούς και πολιτικούς στόχους έξω από τα σύνορά της, της λείπει δηλαδή ακριβώς ό,τι κρατά ένα συλλογικό πολιτικό υποκείμενο σε ένταση και εγρήγορση υποχρεώνοντάς το να υπερβαίνει αδιάκοπα τον εαυτό του. […] Η Τουρκία – ανισομερής, αντιφατική εν πολλοίς άμορφη ακόμα, αλλά με ακμαίες πηγές στοιχειακής γεωπολιτικής ενέργειας – κοιτάζει αδιάκοπα πέρα από τα σύνορά της μέσα σε ευρύτατους χώρους, προς τους οποίους την ωθούν πολύ νωπές και ενεργές ηγεμονικές μνήμες καθώς και ζωντανές ακόμα φυλετικές, γλωσσικές και ιστορικές συγγένειες.» (σελ. 389).
ΙΙ. Αναφορικά με τις σχέσεις Τουρκίας – ΗΠΑ και με τον επίδοξο πλανητικό της ρόλο: «Όποια τροπή και να πάρουν τα πράγματα, σε καμμία περίπτωση η Τουρκία δεν συμπορεύεται στη παρούσα φάση ούτε θα συμπορευθεί στο μέλλον με τις Ηνωμένες Πολιτείες ως άβουλος εντολοδόχος τους. Ακόμα και αν αναλαμβάνει ρόλο περιφερειακού τοποτηρητή, το κάνει για να προωθήσει δικές της θέσεις και δικά της συμφέροντα, για να έχει πρόσβαση στην υπερσύγχρονη στρατιωτική τεχνολογία και για να βρίσκεται κοντά σε κέντρα λήψεως κρίσιμων αποφάσεων.»(σελ. 391).
ΙΙΙ. «Αποτελεί κεφαλαιώδες σφάλμα στρατηγικής εκτιμήσεως να μη θεωρείται ως πηγή της αύξουσας τουρκικής πίεσης πάνω στην Ελλάδα η συνεχής διεύρυνση της διαφοράς ανάμεσα στο γεωπολιτικό δυναμικό των δύο χωρών [σ.σ. δημογραφική έκρηξη, οικονομική και βιομηχανική ανάπτυξη, στρατιωτική βιομηχανία κλπ.], αλλά να αποδίδεται ο δυναμικός τουρκικός επεκτατισμός στον «οθωμανισμό», στον «ασιατικό χαρακτήρα» της Τουρκίας κλπ.» (σελ. 403).
Η πιο εύστοχη όμως παρατήρηση του Π. Κονδύλη είναι ότι «η αξία μιας συμμαχίας για ένα της μέλος καθορίζεται από το ειδικό βάρος του τελευταίου μέσα στο σύνολο της συμμαχίας» (σελ. 409) και όχι από τη γνώμη που έχει κάθε σύμμαχος για τον εαυτό του.
Υπάρχει, λοιπόν, κίνδυνος μελλοντικά να μετατραπεί η Ελλάδα σε δορυφόρο της Τουρκίας μέσω του «εξευρωπαϊσμού» της τελευταίας. «Στον βαθμό (μάλιστα) όπου η Ελλάδα θα καθίσταται ανεπαίσθητα γεωπολιτικός δορυφόρος της Τουρκίας, ο κίνδυνος πολέμου θα απομακρύνεται, οι ψευδαισθήσεις θα αβγατίζουν και η παράλυση θα γίνεται ακόμα ηδονικότερη εφ’ όσον η υποχωρητικότητα θα αμείβεται με αμερικανικούς και ευρωπαϊκούς επαίνους […].» (σελ. 410)
Ο Κώστας Τζαβάρας είναι βουλευτής Ηλείας της ΝΔ, πρώην υπουργός
