Και ο Trump και ο Biden μοιάζουν να έχουν ξεπηδήσει στον 21° αιώνα από μία διαφορετική εποχή —μία εποχή όπου η ικανότητα των ΗΠΑ να καθορίζει τη μοίρα της κυριαρχίας των άλλων εθνών δεν ήταν αδιαμφισβήτητη. Επανειλημμένα προσπάθησαν να ενσωματώσουν τη δύναμή τους μέσα στο μεταβαλλόμενο τοπίο της πολυπολικής παγκόσμιας πολιτικής. Με άλλα λόγια ,ο Biden προσπαθεί με συνέπεια να κάνει ότι ο Trump έκανε απρόβλεπτα και αλλοπρόσαλλα και με τα χέρια του δεμένα από εσωτερικό σαμποτάζ.
του Έρολ Ούσερ*
Εξαιτίας των συνδυαστικών δυνατοτήτων δύναμης, οι ΗΠΑ συνεχίζουν να καταλαμβάνουν μία κεντρική θέση στη διεθνή πολιτική, και οι εξελίξεις μέσα στη χώρα- αναπόφευκτα -γίνονται ο πιο σημαντικός παράγοντας στα παγκόσμια ζητήματα. Ακόμη και αν αρνηθούμε τη σπουδαιότητα αυτού που συμβαίνει μέσα σε αυτήν την τεράστια “μπάλα του μπιλιάρδου”, οι μεταμορφώσεις που λαμβάνουν χώρα επηρεάζουν την κίνησή της και, συνεπώς, θα πρέπει να τις λάβουμε σοβαρά υπόψιν μας. Ως εκ τούτου, το απλό γεγονός ότι οι ΗΠΑ είναι η μόνη χώρα ,πέραν της Ρωσίας, η οποία έχει στην κατοχή της τεράστια, τρομακτικά αποθέματα πυρηνικών όπλων (και ταυτόχρονα τεράστια επιρροή στο παγκόσμιο οικονομικό σύστημα ), είναι ήδη ένας πολύ σημαντικός λόγος να εικάζουμε σχετικά με τη σημασία των σημαντικών εξελίξεων στην ιστορία αυτής της χώρας για ολόκληρο τον κόσμο.
Το Νοέμβριο του 2020,η προεδρία του εκκεντρικού δισεκατομμυριούχου Donald Trump , αρκετά σύντομη σύμφωνα με τα στάνταρντ της σύγχρονης παγκόσμιας πολιτικής, κατέληξε σε εκλογική ήττα. Η-φανερά -πρόωρη αποχώρησή του στη λήθη στο εθνικό και διεθνές πολιτικό στάδιο οργανώθηκε μέσω της πλήρους κινητοποίησης της φιλελεύθερης παράταξης της Αμερικανικής ελίτ και της ανάμιξης διοικητικών και οικονομικών πηγών. Σαν αποτέλεσμα, ο Trump πέρασε σαν αστραπή στον ορίζοντα της παγκόσμιας πολιτικής και τώρα είναι ακόμη και δύσκολο να πούμε αν άφησε κάποια αξιοσημείωτη κληρονομιά. Όμως το θέμα, στην πραγματικότητα, δεν είναι καν αυτό — μεγαλύτερης σημασίας είναι το πώς οι εξελίξεις που σχετίζονται με τις δραστηριότητες και ενέργειές του ως Προέδρου των ΗΠΑ αντικατοπτρίζουν τις εξελίξεις της ίδιας της χώρας και αντικειμενικές αλλαγές στην παγκόσμια ισορροπία δύναμης.
Από τη σκοπιά της εξέλιξης της εξωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ, η προεδρία του Trump κατακρεούργησε με τσεκούρι τις βασικές πρωτοβουλίες της Αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής στην νέα εποχή. Δεν υπάρχουν σχεδόν καθόλου παρατηρητές οι οποίοι να αμφιβάλλουν για το γεγονός ότι με την άφιξη του Joseph Biden στο Λευκό Οίκο τον Ιανουάριο του 2021, τίποτα δεν έχει αλλάξει ουσιαστικά στην Αμερικανική πολιτική.
Ο νέος Πρόεδρος επανέφερε το παράλογο έπος του Αφγανιστάν των ΗΠΑ και των συμμάχων τους, συνέχισε να καταστρέφει τη διεθνή βάση η οποία βασίζεται στον ΟΗΕ και σε άλλους φορείς , και έβαλε τα συμφέροντα των Αμερικανών πάνω από τις παγκόσμιες σκέψεις, ακόμη και πάνω από τα πιο κύρια συμφέροντα των συμμάχων του. Η αυθόρμητη και χαοτική “έφοδος” κατά της Κίνας υπό την ηγεσία του Trump, άνοιξε το δρόμο για μία-σχετικά- μεθοδική πολιορκία αυτού του ανυποψίαστου ανταγωνιστή των ΗΠΑ για το ρόλο του ως το κύριο παγκόσμιο παράσιτο.
Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι το περιεχόμενο των αποφάσεων του Trump υπαγορεύτηκε από αντικειμενικές καταστάσεις — μόνο η εκτέλεση αυτών των αποφάσεων έμοιαζε εξωφρενική, με μία απόχρωση χαοτικής τρέλας .Ο Biden προσπαθεί ακόμη και να βρει κοινή γλώσσα με τη Ρωσία, κάτι το οποίο η διοίκηση των Ρεπούμπλικάνων ανακοίνωσε ως στόχο της το 2017,αναγκάστηκε όμως γρήγορα να το εγκαταλείψει σαν πλάνο.. Οι πολιτικές προς τη Ρωσία παρέμεναν εχθρικές, όμως τώρα αποκτούν χαρακτηριστικά μίας φυσιολογικής προσέγγισης — κάτι που θα ήταν δύσκολο να συμβεί αν ο Trump δεν είχε ταρακουνήσει την Αμερική με το δικό του τρόπο.
Τη στιγμή που ο Trump έφτασε στην Ουάσιγκτον, η χώρα του είχε ήδη χάσει την ικανότητα να επωφελείται τα μέγιστα από την παγκόσμια οικονομία και να λειτουργεί σαν παγκόσμιος επιτηρητής της διεθνούς πολιτικής. Κατά τη διάρκεια των προηγούμενων 25 ετών, χωρίς εξαίρεση — ένα ολόκληρο τέταρτο ενός αιώνα — οι Αμερικανοί πρόεδροι δεν έκαναν τίποτα απολύτως εκτός από το να κατασπαταλούν τις τεράστιες πηγές δύναμης που είχαν στη διάθεσή τους. Αναπόφευκτα ,η ώρα να πληρώσουν τους λογαριασμούς έπρεπε να έρθει κάτι το οποίο σταμάτησε με τον Trump. Το συσσωρευμένο βάρος αυτού του υπολογισμού έπεσε περισσότερο στον Biden παρά στον Trump.
Αυτό που έφερε τον νικητή και τον ηττημένο στην εκλογή προέδρου πιο κοντά- ένα χρόνο πριν- ήταν ότι κανένας από τους δύο δεν πίστευε στη χίμαιρα της Αμερικανικής παγκόσμιας ηγεσίας, η οποία αναδύθηκε με το πέρας του Ψυχρού Πολέμου σαν μία όμορφη συσκευασία για εγωιστική εξωτερική πολιτική, η οποία συνέχισε να καταβροχθίζει τεράστιες πηγές.
Προφανώς, εξαιτίας της προχωρημένης ηλικίας του, ο Biden,όπως και ο Trump, δεν μολύνθηκαν επαρκώς από τον ιό της αντικατάστασης της πραγματικής πολιτικής με αδρανή λόγο, ο οποίος είναι περιουσία σχεδόν όλων των Αμερικανών ηγετών οι οποίοι απέκτησαν δύναμη και εξουσία ή προέκυψαν σαν ηγέτες μετά την πτώση της ΕΣΣΔ το 1991.
Και ο Trump και ο Biden μοιάζουν να έχουν ξεπηδήσει στον 21° αιώνα από μία διαφορετική εποχή —μία εποχή όπου η ικανότητα των ΗΠΑ να καθορίζει τη μοίρα της κυριαρχίας των άλλων εθνών δεν ήταν αδιαμφισβήτητη. Επανειλημμένα προσπάθησαν να ενσωματώσουν τη δύναμή τους μέσα στο μεταβαλλόμενο τοπίο της πολυπολικής παγκόσμιας πολιτικής. Με άλλα λόγια ,ο Biden προσπαθεί με συνέπεια να κάνει ότι ο Trump έκανε απρόβλεπτα και αλλοπρόσαλλα και με τα χέρια του δεμένα από εσωτερικό σαμποτάζ. Στο βαθμό βέβαια ,που επιτρέπουν οι συνεχώς μεταβαλλόμενες συνθήκες.
Ωστόσο, το πρόβλημα είναι ότι το εξωτερικό περιβάλλον δεν γίνεται ευνοϊκότερο για τις ΗΠΑ. Χάρη στις τεράστιες συσσωρευμένες πηγές της “δομικής δύναμης”, οι Αμερικανοί μπορούν ακόμη να πάρουν αρκετά δημιουργικές αποφάσεις ακόμη και να αντιμετωπίσουν την ετοιμότητα άλλων χωρών να συμφωνήσουν μαζί τους. Παρόλα αυτά, τώρα, οποιαδήποτε συγκατάθεση στην Αμερικανική πολιτική πρέπει να πληρωθεί με σκληρό νόμισμα.
“Στην πραγματικότητα, στα τελευταία στάδια του Ψυχρού Πολέμου και μετά την κατάληξή του ,οι ΗΠΑ ξεπλήρωσαν τους συμμάχους της με πρόσβαση σε συμφέροντα και οφέλησε παγκόσμια κλίμακα. Τώρα υπάρχουν ολοένα και λιγότερες ευκαιρίες για να γίνει αυτό — μόνο η αδυναμία του υπόλοιπου Δυτικού κόσμου, ιδιαίτερα της Ευρώπης, σώζει τα Αμερικανικά συμφέροντα. ”
Τέλος πάντων, για παράδειγμα, οι Ευρωπαίοι είναι πιο ισχυροί οικονομικά, και η Γερμανία, αφού ο Biden ανέλαβε καθήκοντα, ολοκλήρωσε την κατασκευή του αγωγού αερίου από τη Ρωσία παρά την Αμερικανική αντίθεση.Η Γαλλία δε μπορεί να επιδείξει πιο κυριαρχική εξωτερική πολιτική λόγω βαθιάς εσωτερικής υποβάθμισης στη Fifth Republic. Πρακτικά, δεν έχουν απομείνει αξιόπιστοι σύμμαχοι — εκτός από την Αυστρία, η οποία αρκείται στο ότι ο υπόλοιπος κόσμος θυμάται την ύπαρξή της.
Ήταν αρκετά εύκολο για τον Trump να διαπραγματευτεί με την Κίνα. Αρχικά, το Πεκίνο απλά δεν περίμενε ότι ο αγαπημένος της Αμερικής θα γινόταν ο κύριος αντίπαλος. Συνεπώς, υπό την ηγεσία του Trump, οι Κινεζικές αρχές συχνά έμοιαζαν μπερδεμένες και προσπάθησαν να επαναφέρουν τις σχέσεις των δύο χωρών στην προηγούμενη τροχιά τους. Οι νέες επιθέσεις των ΗΠΑ έφεραν σε δύσκολη θέση την Κίνα, η οποία δεν ήταν έτοιμη τότε να ανταποδώσει αποφασιστικά. Μέχρι την άφιξη του Biden, η συμπεριφορά των Κινέζων έναντι της Αμερικανικής πίεσης είχε σταθεροποιηθεί. Χάρη στην πανδημία του Covid-19, η Κίνα μπόρεσε να απομονωθεί και άρχισε να προετοιμάζεται για μία μακράς διάρκειας αντιπαράθεση. Κατά τη διάρκεια της εποχής Trump ,οι Κινέζοι δεν ήταν έτοιμοι ακόμη να συνεργαστούν τόσο ενεργά με τη Ρωσία σε θέματα ασφαλείας, και τώρα οι κινήσεις της Μόσχας στην Ανατολική Ευρώπη και οι ενέργειες του Πεκίνου γύρω από την Ταϊβάν φαίνονται εξαιρετικά συντονισμένες.
Όμως ο Biden συμπεριφέρεται περισσότερο συστημικά. Δεν έχει καμία απολύτως ψευδαίσθηση σχετικά με την πιθανότητα να σταματήσει την ανάπτυξη και εξέλιξη της δύναμης της Κίνας σε κανένα κοντινό μέλλον. Για αυτό και προσπαθεί να μειώσει τις εντάσεις στις σχέσεις με τη Ρωσία, η οποία καλύπτει τις στρατηγικές θέσεις της Κίνας με στρατιωτική δύναμη και αποφασιστικότητα να τη χρησιμοποιήσει.
Την ίδια στιγμή ,ήταν υπό την ηγεσία του Trump όταν οι Αμερικανοί τελικά έχασαν τη στιγμή όπου ήταν πιθανό να καθορίσουν τα κύρια χαρακτηριστικά της νέας διεθνούς τάξης κάνοντας παραχωρήσεις στις δύο περισσότερο δυσάρεστημένες δυνάμεις —τη Ρωσία και την Κίνα. Τώρα το παιχνίδι έχει πάει τόσο μακριά ώστε οποιαδήποτε παραχώρηση από την πλευρά των ΗΠΑ πιθανότατα θα οδηγήσει σε νέο γύρο μάχης δύναμης, ακόμα και αν είναι σε ηπιότερη μορφή. Η πανδημία συνέβαλε στο να κλειστούν οι δυνάμεις στον εαυτό τους, μαζί με μία ποιοτική μείωση όλων των αξιών τις οποίες τους έδωσε η συμμετοχή στην φιλελεύθερη παγκόσμια τάξη. Συνεπώς, ο Biden δεν έχει απολύτως τίποτα να εμπορευτεί, και το καταλαβαίνει αυτό πολύ καλά — ό,τι απομένει είναι να εμπλακεί σε μία αντεπίθεση, όπου και αυτή δε φαίνεται εντυπωσιακή, από τη στιγμή που συνοδεύεται από ανεπαρκή αυτοεκτίμηση και την εύρεση συμβιβασμών τακτικής.
Δε γνωρίζουμε-τώρα-,με ποιόν η Ρωσία, η Κίνα και ο υπόλοιπος κόσμος θα πρέπει να διαπραγματευτεί σε λίγα χρόνια, όταν ο Biden,για φυσικούς ή άλλους λόγους, εγκαταλείψει το Λευκό Οίκο. Είναι πολύ πιθανό ότι η Αμερικανική εγχώρια πολιτική θα μας δώσει έναν ηγέτη ο οποίος θα γίνει μία βελτιωμένη έκδοση του Trump-Biden και ο αναπόφευκτος ανταγωνισμός των μεγάλων δυνάμεων θα περάσει σε μία περίοδο ηρεμίας. Ωστόσο ,ταυτόχρονα, κάποιος μπορεί να περιμένει πιο έντονες κινήσεις ,κάτι που -φυσικά-θα είναι επικίνδυνο λόγω της καταστροφικής δυναμικής των αποθεμάτων πυρηνικών όπλων τα οποία έχουν υπό την κατοχή τους οι μεγάλες δυνάμεις.
*O Έρολ Ούσερ (Erol User) είναι πρόεδρος και CEO της USER HOLDİNG. Επιχειρηματίας και φιλάνθρωπος, πρόκειται έναν από τους καινοτόμους παίκτες της επιχειρηματικής τουρκικής σκηνής. Η USER HOLDİNG είναι επενδυτική τραπεζική εταιρεία που προσφέρει συμβουλευτικές υπηρεσίες τόσο σε τουρκικές όσο και διεθνείς εταιρείες.
