Στο πλαίσιο προστασίας των πραγματικά ευάλωτων, μέσω του πρωτοποριακού φορέα απόκτησης και επαναμίσθωσης ακινήτων θα επιτρέπεται η παραμονή του οφειλέτη στο ακίνητό του έναντι μισθώματος, για 12 έτη, ενώ το κράτος θα χορηγεί μηνιαίο επίδομα ενοικίου.
ΑΚΗΣ ΣΚΕΡΤΣΟΣ*
Την περασμένη Πέμπτη κατατέθηκε σε δημόσια διαβούλευση μια μείζων μεταρρυθμιστική παρέμβαση της κυβέρνησης για τη ρύθμιση οφειλών, φυσικών και νομικών προσώπων, και την απαλλαγή από χρέη. Η Ελλάδα είναι η μόνη χώρα της Ε.Ε. που μέχρι σήμερα δεν είχε διαμορφώσει σαφείς, λειτουργικούς και δίκαιους κανόνες για την αφερεγγυότητα φυσικών προσώπων και επιχειρήσεων, δίνοντάς τους τη δυνατότητα είτε να ρυθμίσουν εγκαίρως τις οφειλές τους είτε να απεγκλωβιστούν από τον ιστό της υπερχρέωσης και να έχουν μια δεύτερη ευκαιρία ώστε να επιστρέψουν στην οικονομική ζωή.
Η απουσία ορθού και ολοκληρωμένου θεσμικού πλαισίου συνέβαλε ώστε κατά τη διάρκεια της πολυετούς οικονομικής κρίσης, ο βραχνάς των ιδιωτικών πάσης φύσεως οφειλών να μετατραπεί σε ασφυκτικό βρόχο για την οικονομία και τους πολίτες.
Από 25,5 δισ. ευρώ τον Δεκέμβριο του 2009, τα κόκκινα δάνεια υπερ-τετραπλασιάστηκαν στα 107 δισ. ευρώ τον Μάρτιο του 2016, κάνοντας πολύ πιο δύσκολη και ακριβή την πρόσβαση επιχειρήσεων και νοικοκυριών στον τραπεζικό δανεισμό. Από τότε η έκθεση της οικονομίας σε μη εξυπηρετούμενα δάνεια έχει βελτιωθεί κάπως, παραμένει ωστόσο απαράδεκτα υψηλή στο 35% όταν ο μέσος ευρωπαϊκός όρος κινείται στο 3,2%.
Το ιδιωτικό χρέος μιας οικονομίας, όμως, δεν αποτελείται μόνο από τα κόκκινα δάνεια. Σε αυτό πρέπει να προστεθούν και οι ληξιπρόθεσμες οφειλές προς την εφορία και τα ασφαλιστικά ταμεία. Οι αριθμοί είναι αποκαλυπτικοί: σύμφωνα με επίσημα στοιχεία, το συνολικό ιδιωτικό χρέος της χώρας μας ανέρχεται στα 234 δισ. ευρώ, πολύ περισσότερα από το ΑΕΠ της χώρας. Από αυτά σχεδόν το 40% (92 δισ. ευρώ) αφορά σε μη εξυπηρετούμενα δάνεια στον ευρύτερο χρηματοπιστωτικό τομέα, το 45,2% (106 δισ. ευρώ) είναι οφειλές προς τη φορολογική αρχή και τα υπόλοιπα 36 δισ. ευρώ είναι χρέη προς τα ασφαλιστικά ταμεία.
Οι νόμοι και οι ρυθμίσεις που θεσπίστηκαν την προηγούμενη δεκαετία, αντί να λύσουν το γόρδιο ζήτημα, μετατράπηκαν σε επιταχυντή της επιδείνωσής του. Καθένας μπορεί να κατανοήσει τις δυσβάστακτες επιπτώσεις του προβλήματος σε ιδιώτες, νοικοκυριά, επιχειρήσεις, τράπεζες. Πόσο υπονομεύει την κοινωνική ευστάθεια και τις αναπτυξιακές προοπτικές της ελληνικής οικονομίας.
Το άτολμο κανονιστικό πλαίσιο και οι αργές διαδικασίες εφαρμογής του –με χαρακτηριστικό παράδειγμα τον νόμο Κατσέλη, τις αδυναμίες του οποίου θα αναδείξουμε σε επόμενο άρθρο– όχι μόνο δεν αφαίρεσαν βάρος από όσους είχαν πραγματικές οικονομικές δυσκολίες αλλά αντιθέτως παγίδευαν επί μακρόν τους οφειλέτες εκτός της νόμιμης οικονομικής δραστηριότητας, στην γκρίζα ζώνη της παραοικονομίας. Δεν ανήκει στη σφαίρα του αστικού μύθου ότι τα ειρηνοδικεία της χώρας μας έχουν ορίσει δικασίμους για υποθέσεις του νόμου Κατσέλη, που εκτείνονται έως το 2032.
Ετσι, οι λεγόμενοι στρατηγικοί κακοπληρωτές –αν και έχοντες και κατέχοντες– αξιοποιώντας τις ίδιες διατάξεις, έχουν την ευκαιρία να αποφύγουν να εκπληρώσουν τις υποχρεώσεις τους, επιβαρύνοντας το σύνολο της κοινωνίας.
Η κυβέρνηση, κατ’ εφαρμογήν της σχετικής ευρωπαϊκής οδηγίας, δρομολογεί λοιπόν ένα νέο θεσμικό πλαίσιο για τη διευθέτηση του ιδιωτικού χρέους, τον «Κώδικα Ρύθμισης Οφειλών και Δεύτερης Ευκαιρίας». Μια καίριας σημασίας μεταρρύθμιση που αντιμετωπίζει κατά τρόπο ολιστικό την υπερχρέωση φυσικών και νομικών προσώπων, καθώς υιοθετεί μέτρα για την πρόληψη της αφερεγγυότητας αλλά και για την έξοδο από αυτήν.
Ο νέος κώδικας θα αντικαταστήσει όλα τα επιμέρους εργαλεία ρύθμισης οφειλών που υπάρχουν σήμερα (υπερχρεωμένα νοικοκυριά, προστασία πρώτης κατοικίας, αργόσυρτος εξωδικαστικός μηχανισμός, πτωχευτικός κώδικας) με απλούστερους κανόνες και καινοτόμους πρόνοιες που δεν υπάρχουν σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες.
Ο νέος κώδικας προβλέπει κατ’ αρχήν διαδικασίες για την πρόληψη της αφερεγγυότητας, μέσω μηχανισμών για την αναδιάρθρωση των οφειλών, όπως είναι ένας πραγματικός εξωδικαστικός μηχανισμός ρύθμισης και ο θεσμός της εξυγίανσης για τις επιχειρήσεις με την ανάπτυξη μηχανισμού έγκαιρης προειδοποίησης που θα βοηθά τις επιχειρήσεις οι οποίες δεν συνειδητοποιούν ή δεν αναγνωρίζουν ότι έχουν σοβαρά οικονομικά προβλήματα, να τα διαχειριστούν επαρκώς και εγκαίρως. Ετσι, με τη διαδικασία της προληπτικής αναδιάρθρωσης θα στηρίζονται εν λειτουργία βιώσιμες επιχειρήσεις ώστε να πάψει το φαινόμενο των εταιρειών «ζόμπι» και της αδράνειας χρήσιμων για την οικονομία παραγωγικών κεφαλαίων.
Το καινούργιο πλαίσιο που θα τεθεί σε ισχύ από την 1/1/2021, ρυθμίζει τις διαδικασίες κήρυξης πτώχευσης για φυσικά και νομικά πρόσωπα και την απαλλαγή τους από τυχόν υπόλοιπα οφειλών προς τράπεζες, εφορία και ασφαλιστικά ταμεία, κατόπιν της ρευστοποίησης της περιουσίας τους. Δίνεται έτσι η δυνατότητα για πρώτη φορά μιας πραγματικής δεύτερης ευκαιρίας για μια νέα αρχή σε ιδιώτες και επιχειρηματίες.
Αυτό δεν θα συμβαίνει χωρίς πρόνοια για τους πραγματικά ευάλωτους. Μέσω του πρωτοποριακού φορέα απόκτησης και επαναμίσθωσης ακινήτων θα επιτρέπεται η παραμονή του οφειλέτη στο ακίνητό του έναντι μισθώματος, για 12 έτη. Για ολόκληρο το διάστημα αυτό το κράτος θα χορηγεί μηνιαίο επίδομα ενοικίου, ενώ ο φορέας θα είναι υποχρεωμένος εκ του νόμου να παρέχει τη δυνατότητα στο νοικοκυριό να επανακτήσει το σπίτι του, εφόσον το επιθυμεί.
Η έξοδος από την κρίση της ιδιωτικής υπερχρέωσης δεν είναι δηλαδή ψευδεπίγραφη «προστασία» της πρώτης κατοικίας, αλλά μια πραγματική νέα ευκαιρία με απαλλαγή από χρέη, με τη διαφορά ότι η απαλλαγή θα υλοποιείται γρήγορα, μέσα σε ένα χρόνο εάν απολέσουν την περιουσία τους ή σε τρία χρόνια εάν δεν έχουν περιουσία. Εξυπακούεται ότι παύει η «προστασία» των δόλιων οφειλετών με τη διενέργεια ηλεκτρονικών ελέγχων και διασταυρώσεων ώστε να αποκαλύπτεται η πραγματική περιουσιακή τους κατάσταση.
Μέχρι πάντως να τεθεί σε ισχύ το νέο ρυθμιστικό πλαίσιο θα «τρέχει» το πρόγραμμα «γέφυρα» για την επιδότηση της δόσης εξυπηρετούμενων και μη εξυπηρετούμενων δανείων. Ενώ δίνεται επιτέλους λύση και ως προς τις εκκρεμείς υποθέσεις κόκκινων στεγαστικών δανείων, καθώς η κυβέρνηση με άλλο νομοσχέδιο παίρνει μέτρα ώστε εντός του 2021 να επιταχυνθεί η εκδίκασή τους.
Είναι σημαντικό φυσικά πρόσωπα και επιχειρήσεις να γνωρίζουν ότι η οικονομική αποτυχία δεν επιφέρει το τέλος και τον εγκλωβισμό τους σε ατέρμονες διαδικασίες, αλλά ότι αν «αποτύχουν» υπάρχει μια γρήγορη διαδικασία που τους επιτρέπει να επανέλθουν στην οικονομική δραστηριότητα.
Η νέα νομοθεσία αφαιρεί, επιτέλους, το στίγμα της αποτυχίας από την πτώχευση, προσφέρει προστασία σε εκείνους που την έχουν πραγματικά ανάγκη, περιορίζει την παραοικονομία και δημιουργεί κουλτούρα ανάληψης επιχειρηματικών κινδύνων. Δημιουργεί, τέλος, τις προϋποθέσεις για να μειώσουμε το δυσβάστακτο ιδιωτικό χρέος που εδώ και δέκα χρόνια λειτουργεί σαν βαρίδι στα πόδια των πολιτών και των επιχειρήσεων.
* Ο κ. Ακης Σκέρτσος είναι υφυπουργός παρά τω Πρωθυπουργώ για τον συντονισμό του κυβερνητικού έργου.
ΠΗΓΗ: ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ
